واژۀ «فَرَج» (به فتح ف، ر)، در لغت به معنای «رهایی از غم و اندوه و گشایش» است،[۱] و در کتاب های حدیثی که دعاها و اعمالی برای حصول فَرَج و گشایش امور ذکر شده، با توجه به همین معنای لغوی آن است.

در این جا، به ذکر چند مورد از دعاهایی که به «دعای فَرَج» و نیز نمازی که به «نماز فَرَج» نام گذاری شده، اکتفا می شود:

یک. دعایی از پیامبر اکرم (ص) نقل شده که به آن «دعای فَرَج» نیز گفته می شود: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا مَنْ عَلَا فَقَهَرَ…».[۲]

دو. دعایی که به «دعای فرج امام زمان (ع)» شهرت یافته و در آن عبارت «فرجاً عاجلاً»[۳] آمده است و با «أللٌهُمَ (إلهِی) عَظُمَ البَلاءُ وَبَرِحَ الخَفَاءُ…» آغاز می شود.[۴]

سه. دعایی از امام صادق (ع) نقل شده است با مضامین فرج و گشایش که شیخ طوسی آن را در ضمن یکی از اعمال شبانه روز آورده است.[۵] «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ اللَّهُمَّ إِنَّ الصَّادِقَ الْأَمِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ قَالَ إِنَّکَ قُلْتَ مَا تَرَدَّدْتُ فِی شَیْ‏ءٍ أَنَا فَاعِلُهُ کَتَرَدُّدِی فِی قَبْضِ رُوحِ عَبْدِیَ الْمُؤْمِنِ یَکْرَهُ الْمَوْتَ وَ أَکْرَهُ مَسَاءَتَهُ اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ‏ لِوَلِیِّکَ‏ الْفَرَجَ‏ وَ الْعَافِیَهَ وَ النَّصْرَ وَ لَا تَسُؤْنِی فِی نَفْسِی‏ وَ لَا فِی أَحَدٍ مِنْ أَحِبَّتِی»؛‏[۶]خداوندا، بر محمّد و آل محمّد درود فرست. خدایا، براستى که حضرت صادق (ع) فرمود که تو فرموده ‏اى من در هیچ کارى بسان تردّد و دو دلى ‏اى که در گرفتن روح بنده مؤمن دارم، دو دلى ندارم، او از مرگ بدش مى ‏آید، و من از بدى رساندن به او بدم مى ‏آید. خداوندا، بر محمّد و آل محمّد درود فرست، و در فرج و تندرستى و پیروزى ولیّت تعجیل فرما، و به من و هیچ کدام از دوستانم بدى مرسان.

چهار. نمازی که از امام علی (ع) نقل شده که «نماز فرج» نام دارد.[۷]

امّا دعای «أللٌهُمَ کُن لِوَلِیٌکَ…» با توجه به معنایی که گفته شد، دعای فَرَج نامیده نمی شود، بلکه از دعاهایی است که شیعیان در حق حضرت امام زمان (عج) می نمایند و از اعمال شب ۲۳ ماه مبارک رمضان محسوب می شود. البته، این دعا را در هر زمانى که یادی از آن حضرت شود، می توان خواند.[۸]

گفتنی است که دعاهایی که دارای مضامین بلند عرفانی و اخلاقی هستند و مطابق با روح و تعالیم قرآن و سنت است، نیازی به سند آن چنانی که در مباحث فقهی مطرح است، ندارد. البته دعاهای مزبور دارای سند مورد اعتماد هستند.

منبع: اسلام کوئست

[۱]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ۲، ص ۳۴۳، واژۀ «الفَرَج»، نشر دار صادر، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق؛ طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، محقق و مصحح: حسینی، سید احمد، ج ۲، ص ۳۲۲، نشر کتابفروشی مرتضوی، تهران، چاپ سوم، ۱۴۱۶ق.

[۲]. ابن طاووس، علی بن موسی، مهج الدعوات و منهج العبادات، ص ۹۰، دار الذخائر، قم، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.

[۳]. البته، در جای دیگری این دعا با اندک تفاوتی آمده است که پس از نماز امام زمان (عج) خوانده می شود؛ (ر.ک: شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه،ج ۸، ص ۱۸، مؤسسه آل البیت (ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.).

[۴] . عاملى کفعمى، ابراهیم بن على، ‌المصباح – جنه الأمان الواقیه و جنه الإیمان الباقیه، ‌ص ۱۷۶، نشر دار الرضی، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۵ق.

[۵] شیخ طوسی، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج ‏۱، ص ۵۸، موسسه فقه الشیعه، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.

[۶] قطب الدین راوندی، الدعوات، سلوات الحزین، ص ۱۳۴، مدرسه امام مهدی، قم، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.

[۷]. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق ، ص۳۲۹، شریف رضی، قم، چاپ چهارم، ۱۴۱۲ق.

[۸]. شیخ طوسی، محمد بن الحسن، تهذیب الاحکام، محقق و مصحح: خرسان، حسن الموسوی، ج۳، ص۱۰۳، دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق؛ مفاتیح الجنان، اعمال ماه مبارک رمضان، دعای شب بیست و سوم.