یک سوال:

در این‌جا پرسشی مطرح است. شیخ مفید تصریح دارد که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) از طریق وحی می‌دانست که غزوه تبوک بدون جنگ به پایان خواهد رسید. پس چه معنا دارد که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) اصرار داشت مسلمانان در این غزوه شرکت کنند؟! چرا آیات سوره‌ی توبه با این شدّت و حدّت آمده است؟! چرا این همه اصرار برای محکومیت و تقبیح کار متخلفان تبوک؟! چه معنا داشت که پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) بالای منبر بگوید: خدایا؛ اگر این گروه (مسلمانان) هلاک شوند، هرگز در روی زمین پرستش نخواهی شد؟!

پاسخ:

۱٫‌ آنچه خداوند متعال، پیامبرش را از طریق وسایل غیر معمول، از امور غیبی آگاه می‌کند، پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم)، نه می‌تواند به آن ترتیب اثر دهد و نه مردم را به موجب آن مؤاخذه کند.

2. سبب اصلی این‌که غزوه تبوک به جنگ و قتال منجر نشد، اقدام رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در جمع نیرو برای مقابله با توطئه دشمن بود که عقیده داشتند موضوع از پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) مخفی است… امّا این سپاه بزرگ، آنان را مرعوب کرد و موجب شد تا قبل از هرگونه اقدام عدوانی، بارها و بارها در عاقبت کار بیندیشند، خصوصاً پس از آنچه در غزوه موته، از شجاعت و دلاوری مسلمانان دیده بودند و در بررسی حوادث سال هشتم هجرت بارها در توصیف آن سخن گفته‌ایم.

3. مصلحت بود که پیروان اسلام از طریق القای رعب و وحشت در دل دشمن، از دشمنان خارجی مصون شوند و در داخل، از طریق رسواسازی منافقان و ابطال کید و فریب آنان. از این‌رو حتمی بود که نتایج لشکرکشی به تبوک از همگان مخفی بماند؛ زیرا اظهار آن موجب می‌شد که این لشکرکشی جدیت خود را از دست بدهد و به یک مانور نمایشی و بی‌خاصیت بدل شود… البتّه در صورتی که اخبار آن به گوش رومیان و هراکلیوس نمی‌رسید.

4. معلوم بودن نتایج تبوک به سلامت اقدام پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در بالای منبر آسیب نمی زند؛ زیرا بی‌تردید، هلاکت این گروه از مردمان همراه او، موجب می‌شد که خداوند هرگز در زمین پرستش نشود، بلکه عدم مشارکت مسلمانان در این لشکرکشی چه بسا به هلاکت این گروه منجر می‌شد؛ زیرا دشمن در آنان طمع می‌کرد و تشویق می‌شد تا ضربه کوبنده نهایی را بر اسلام و مسلمانان وارد کند. هم‌چنان که عزم منافقان داخلی را نیز تقویت می‌کرد و موجب پراکندگی هر چه بیشتر امّت و دشمنی مردم می‌شد. از سوی دیگر دریچه‌های گسترش توطئه و مشارکت خارجی در اعمال فشار کشنده بر مؤمنان را، هر چه بیشتر می‌گشود.

منبع: اقتباسی از ترجمه کتاب الصحیح من سیره النبی الاعظم صلى الله علیه وآله، ج۱۰