خوارزمی گوید:
یزید دستور داد خطیب و منبری فراهم شد تا پیش مردم از حسین و علی (ع) بدگویی شود. خطیب بر منبر رفت و پس از حمد و ثنای خدا، از علی (ع) و حسین (ع) بسیار بد گفت و یزید و معاویه را فراوان ستود. امام سجّاد (ع) بر سر او فریاد کشید: وای بر تو ای سخنگو! خشم خدا را به رضای مخلوق فروختی؟ جایگاهت را در دوزخ آماده ساز. آن‌گاه فرمود: ای یزید! اجازه بده من نیز بالای این چوب‌ها بروم و سخنی بگویم که در آن رضای الهی و پاداشی برای حاضران باشد. یزید نپذیرفت. مردم گفتند: ای امیر مؤمنان! اجازه بده بر منبر برود، شاید چیزی از او بشنویم. گفت: اگر منبر رود، جز با رسوا کردن من و دودمان ابو سفیان فرود نخواهد آمد. گفتند: مگر او چه اندازه می‌تواند نیکو سخن گوید؟ یزید گفت: اینان از خاندانی‌اند که دانش در جانشان نشانده است. آن‌قدر اصرار کردند تا یزید اجازه داد. امام سجّاد (ع) بر منبر رفت و حمد و ثنای الهی گفت. آن‌گاه خطبه‌ای خواند که دل‌ها را هراسان و چشم‌ها را گریان ساخت. از جمله چنین فرمود:
ای مردم! شش چیز به ما عطا کرده و با هفت چیز فضیلتمان بخشیده‌اند. به ما دانش و بردباری و بخشندگی و فصاحت و شجاعت و محبوبیّت در دل مؤمنان داده شده و ما را با این فضیلت‌ها برتری داده‌اند که پیامبر برگزیده، حضرت محمّد (ص) از ماست؛ علیّ صدیق و جعفر طیّار و حمزه شیر خدا و رسول از ماست؛ سرور زنان جهان فاطمه‌ی بتول از ماست؛ دو نواده‌ی این امّت و دو سرور جوانان بهشت از ماست؛ هر کس مرا می‌شناسد که می‌شناسد. هر که نمی‌شناسد، دودمان و خاندانم را معرّفی می‌کنم: منم فرزند مکّه و منا و زمزم و صفا؛ من زاده‌ی آنم که با ردای خویش زکات می‌برد؛ منم فرزند بهترین کسی که لباس و ردا پوشید و کفش به پا کرد و پای برهنه رفت؛ منم فرزند بهترین کسی که طواف و سعی کرد، حج گزارد و لبیک گفت؛ منم فرزند آن که بر براق سوار شد و از مسجد الحرام تا مسجد الأقصی سیر شبانه کرد. منزّه است خدایی که او را به معراج برد. منم فرزند آن که جبرئیل، او را به سدره المنتهی رساند؛ منم فرزند آن که به خدا نزدیک شد، از دو کمان هم نزدیک‌تر؛ منم فرزند آن که با فرشتگان آسمان خواند؛ منم فرزند آن که خدای جلیل آنچه می‌خواست بر او وحی کرد؛ منم پسر مصطفی و علیّ مرتضی؛ منم پسر آن که بینی گردنکشان را به خاک مالید تا آن‌که یکتاپرست شدند؛ منم پسر آن که در برابر رسول خدا (ص) با دو شمشیر، جنگید و با دو نیزه پیکار کرد و دو هجرت نمود و در دو بیعت شرکت داشت و به دو قبله نماز خواند و در بدر و حنین جنگید و یک دم به خدا کافر نشد. منم فرزند شایسته‌ترین مؤمنان، وارث پیامبران، درهم کوبنده‌ی ملحدان، شیر دلیر مسلمانان، فروغ رزمندگان، زیور عابدان، تاج گریه‌کنندکان، صبورترین شکیبایان و برترین قیام‌کننده از آل یاسین و رسول پروردگار جهانیان. منم آن که با جبرئیل حمایت شد و با میکائیل یاری شد؛ منم فرزند مدافع از حریم مسلمانان و کشنده‌ی پیمان‌شکنان و ستمگران و از دین برگشتگان؛ آن که با دشمنان کین‌توزش جهاد کرد، پر افتخارترین چهره‌ی قریش، نخستین پذیرای دعوت خدا، با سابقه‌ترین مؤمن، درهم کوبنده‌ی سرکشان و ریشه‌کن کننده مشرکان و تیری از تیرهای خدا بر جان منافقان؛ زبان حکمت عابدان، یاور دین خدا، پشتیبان فرمان حق، بوستان حکمت خدا، و جایگاه علم الهی، بزرگوارِ بخشنده‌ی جوانمرد شجاع، ابطحیّ راضی و مرضیّ خدا، پیشتاز رزم‌آور، صبور روزه‌دار، تهذیب‌شونده‌ی استوار، دلیر شب زنده‌دار، قطع کننده‌ی نسل‌ها و پراکنده ساز گروه‌ها، با استقامت‌ترین، دلاورترین، زبان‌آورترین، باعزمترین و سرسخت‌ترین مسلمان، شیر دلاور که در جنگ‌ها هنگام ورود نیزه‌ها و نزدیکی عنان‌ها، دشمنان را درو می‌کرد و چون بادی سهمگین آنان را مثل برگ درخت بر زمین می‌ریخت؛ شیر حجاز و صاحب اعجاز، قهرمان عراق، پیشوای با نصّ و استحقاق، مکّی مدنی، ابطحی تهامی، خیفیِ عقبه‌ای، بدریِ اُحدی، شجریِ مهاجری، سالار عرب، شیر میدان رزم، وارث معشر و منا، پدر دو سبط پیامبر، حسن و حسین، مظهر شگفتی‌ها، درهم کوبنده‌ی گروه‌ها، شهاب نورانی و فروغ ماندگار، شیر پیروز خدا، مطلوب هر جویا، پیروز هر غالب؛ آن جدّم علیّ بن ابی‌طالب (ع) است. منم فرزند فاطمه‌ی زهرا سرور زنان؛ منم فرزند بانوی پاک؛ منم پاره‌ی تن پیامبر.
راوی گوید: آن‌قدر منم منم گفت و خود را معرفی کرد تا صدای همه به گریه و ناله بلند شد و یزید از بروز فتنه بیمناک گشت. به مؤذن دستور داد که اذان گوید: اذان کلام او را قطع کرد. خاموش شد. چون مؤذن «الله اکبر» گفت، امام فرمود: خدا را بزرگ می‌شمارم؛ تکبیری بی‌قیاس که با حواس درک نمی‌شود. چیزی بزرگتر از خدا نیست. چون گفت «أشهد أن لا اله الا الله» فرمود: مو و پوست و گوشت و خونم، مغز و استخوانم به یکتایی خدا شهادت می‌دهد. چون گفت: «أشهد أنّ محمّداً رسول الله» امام از فراز منبر رو به یزید کرد و گفت: ای یزید! این «محمّد» جدّ من است یا جدّ تو؟ اگر می‌پنداری جد توست که دروغ گفته‌ای و اگر بگویی جدّ من است، پس چرا دودمان او را کشتی؟
راوی گوید: مؤذن اذان و اقامه را گفت. یزید جلو رفت و نماز ظهر را خواند.
قال الخوارزمیّ:
(و رُوِیَ) أَنَّ یَزِید أَمَرَ بِمِنْبَرٍ وَ خَطِیبٍ لِیُذکر النَّاسَ مَسَاوِی للحُسَیْنِ وَ أبیه عَلِیٍّ (ع) فَصَعِدَ الْخَطِیبُ الْمِنْبَرَ، فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَیْهِ ثُمَّ أَکْثَرَ الْوَقِیعَهَ فِی عَلِیٍّ وَ الْحُسَیْنِ، وَ أَطْنَبَ فِی تَقْرِیظِ مُعَاوِیَهَ وَ یَزِیدَ، فَصَاحَ بِهِ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ: وَیْلَکَ أَیُّهَا الْخَاطِبُ اشْتَرَیْتَ رضا مَرْضَاهَ الْمَخْلُوقِ بِسَخَطِ الْخَالِقِ؟ فیتبوا فَتَبَّوأْ مَقْعَدَکَ مِنَ النَّارِ. ثُمَّ قَالَ: یَا یَزِیدُ ائْذَنْ لِی حَتَّى أَصْعَدَ هَذِهِ الْأَعْوَادَ، فَأَتَکَلَّمَ بِکَلِمَاتٍ لِلَّهِ فِیهِنَّ رِضاً، وَ لِهَؤُلَاءِ الْجُلَسَاءِ فِیهِنَّ أَجْرٌ وَ ثَوَابٌ، فَأَبَى یَزِیدُ، فَقَالَ النَّاسُ: یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ائْذَنْ لَهُ لْیَصْعَدِ فَلَعَلَّنَا نَسْمَعُ مِنْهُ شَیْئاً. فَقَالَ لهم: إِنْ صَعِدَ لَمْ یَنْزِلْ إِلَّا بِفَضِیحَتِی وَ بِفَضِیحَهِ آلِ أَبِی سُفْیَانَ، فَقالوا: وَ مَا قَدْرُ مَا یُحْسِنُ هَذَا؟ فَقَالَ: إِنَّهُ مِنْ أَهْلِ بَیْتٍ قَدْ زُقُّوا الْعِلْمَ زَقّاً. و لم یَزَالُوا بِهِ حَتَّى أَذِنَ لَهُ فَصَعِدَ الْمِنْبَرَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَیْهِ، ثُمَّ خَطَبَ خُطْبَهً أَبْکَى مِنْهَا الْعُیُونَ وَ أَوْجَلَ مِنْهَا الْقُلُوبَ، ثُمَّ قَالَ فیها:
(أَیُّهَا النَّاسُ أُعْطِینَا سِتّاً وَ فُضِّلْنَا بِسَبْعٍ: أُعْطِینَا الْعِلْمَ وَ الْحِلْمَ وَ السَّمَاحَهَ وَ الْفَصَاحَهَ وَ الشَّجَاعَهَ وَ الْمَحَبَّهَ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ وَ فُضِّلْنَا بِأَنَّ مِنَّا النَّبِیَّ الْمُخْتَارَ مُحَمَّداً (ص) وَ مِنَّا الصِّدِّیقُ وَ مِنَّا الطَّیَّارُ وَ مِنَّا أَسَدُ اللَّهِ وَ أَسَدُ رَسُولِهِ و منّا سیّده نساء العالمین فاطمّ البتول، وَ مِنَّا سِبْطَا هَذِهِ الْأُمَّهِ؛ مَنْ عَرَفَنِی فَقَدْ عَرَفَنِی وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْنِی أَنْبَأْتُهُ بِحَسَبِی وَ نَسَبِی: أَنَا ابْنُ مَکَّهَ وَ مِنَى أَنَا ابْنُ زَمْزَمَ وَ الصَّفَا، أَنَا ابْنُ مَنْ حَمَلَ الزّکاه بِأَطْرَافِ الرِّدَا، أَنَا ابْنُ خَیْرِ مَنِ ائْتَزَرَ وَ ارْتَدَى أَنَا ابْنُ خَیْرِ مَنِ انْتَعَلَ وَ احْتَفَى أَنَا ابْنُ خَیْرِ مَنْ طَافَ وَ سَعَى أَنَا ابْنُ خَیْرِ مَنْ حَجَّ وَ لَبَّى أَنَا ابْنُ مَنْ حُمِلَ عَلَى الْبُرَاقِ فِی الْهَوَاءِ، أَنَا ابْنُ مَنْ أُسْرِیَ بِهِ مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى، فسبحان من اسری، أَنَا ابْنُ مَنْ بَلَغَ بِهِ جَبْرَئِیلُ إِلَى سِدْرَهِ الْمُنْتَهَى، أَنَا ابْنُ مَنْ دَنا فَتَدَلَّى فَکانَ قابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنى، أَنَا ابْنُ مَنْ صَلَّى بِمَلَائِکَهِ السَّمَاءِ، أَنَا ابْنُ مَنْ أَوْحَى إِلَیْهِ الْجَلِیلُ مَا أَوْحَى، أَنَا ابْنُ مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفَى؛ أَنَا ابْنُ عَلِیٍّ الْمُرْتَضَى، أَنَا ابْنُ مَنْ ضَرَبَ خَرَاطِیمَ الْخَلْقِ حَتَّى قَالُوا لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، أَنَا ابْنُ مَنْ ضَرَبَ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ بِسَیْفَیْنِ، وَ طَعَنَ بِرُمْحَیْنِ، وَ هَاجَرَ الْهِجْرَتَیْنِ، وَ بَایَعَ الْبَیْعَتَیْنِ، و صلّی القبلتین، وَ قَاتَلَ بِبَدْرٍ وَ حُنَیْنٍ؛ وَ لَمْ یَکْفُرْ بِاللَّهِ طَرْفَهَ عَیْنٍ، أَنَا ابْنُ صَالِحِ الْمُؤْمِنِینَ، وَ وَارِثِ النَّبِیِّینَ، وَ قَامِعِ الْمُلْحِدِینَ، وَ یَعْسُوبِ الْمُسْلِمِینَ، وَ نُورِ الْمُجَاهِدِینَ، وَ زَیْنِ الْعَابِدِینَ، وَ تَاجِ الْبَکَّائِینَ، وَ أَصْبَرِ الصَّابِرِینَ، وَ أَفْضَلِ الْقَائِمِینَ، مِنْ آلِ یَاسِینَ، رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِینَ، أَنَا ابْنُ الْمُؤَیَّدِ بِجَبْرَئِیلَ، الْمَنْصُورِ بِمِیکَائِیلَ، أَنَا ابْنُ الْمُحَامِی عَنْ حَرَمِ الْمُسْلِمِینَ، وَ قَاتِلِ الْمَارِقِینَ وَ النَّاکِثِینَ وَ الْقَاسِطِینَ، وَ الْمُجَاهِدِ أَعْدَاءَهُ النَّاصِبِینَ، وَ أَفْخَرِ مَنْ مَشَى مِنْ قُرَیْشٍ أَجْمَعِینَ، وَ أَوَّلِ مَنْ أَجَابَ وَ اسْتَجَابَ لِلَّهِ من المؤمنین، و أقدم السّابقین وَ أَوَّلِ السَّابِقِینَ وَ قَاصِمِ الْمُعْتَدِینَ، وَ مُبِیدِ الْمُشْرِکِینَ، وَ سَهْمٍ مِنْ مَرَامِی اللَّهِ عَلَى الْمُنَافِقِینَ، وَ لِسَانِ حِکْمَهِ الْعَابِدِینَ، وَ نَاصِرِ دِینِ اللَّهِ، وَ وَلِیِّ أَمْرِ اللَّهِ، وَ بُسْتَانِ حِکْمَهِ اللَّهِ، وَ عَیْبَهِ عِلْمِهِ الله، سَمِحٌ سَخِیٌّ، بَهِیٌّ بُهْلُولٌ زَکِیّ
أَبْطَحِیٌّ، رَضِیٌّ مرضیّ، مِقْدَامٌ هُمَامٌ، صَابِرٌ صَوَّامٌ، مُهَذَّبٌ قَوَّامٌ، شجاع قمقام، قَاطِعُ الْأَصْلَابِ، وَ مُفَرِّقُ الْأَحْزَابِ، أَرْبَطُهُمْ جنَاناً، وَ اطلقهم عنانا، و أجرأهم لسانا، وَ أَمْضَاهُمْ عَزِیمَهً، وَ أَشَدُّهُمْ شَکِیمَهً، أَسَدٌ بَاسِلٌ، و لیث هاطل، یَطْحَنُهُمْ فِی الْحُرُوبِ -إِذَا ازْدَلَفَتِ الْأَسِنَّهُ وَ قَرُبَتِ الْأَعِنَّهُ- طَحْنَ الرَّحَى وَ یَذْرُوهُمْ ذَرْوَ الرِّیحِ الْهَشِیمَ لَیْثُ الْحِجَاز وَ و صاحب الاعجاز، و کَبْشُ الْعِرَاقِ، الإمام بالنّصّ و الأستحقاق، مَکِّیٌّ مَدَنِیٌّ، ابطحیّ، تهامیّ؛ خَیْفِیٌّ عَقَبِیٌّ؛ بَدْرِیٌّ أُحُدِیٌّ؛ شَجَرِیٌّ مُهَاجِرِیٌّ؛ مِنَ الْعَرَبِ سَیِّدُهَا؛ وَ مِنَ الْوَغَى لَیْثُهَا؛ وَارِثُ الْمَشْعَرَیْنِ وَ أَبُو السِّبْطَیْنِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ، مظهر العجائب، مفرّق الکتائب و الشّهاب الثّاقب و النّور العاقب، أسد الله الغالب، مطلوب کلّ طالب، غالب کل غالب؛ ذَاکَ جَدِّی عَلِیُّ بْنُ أَبِی‌طَالِبٍ؛ أَنَا ابْنُ فَاطِمَهَ الزَّهْرَاءِ؛ أَنَا ابْنُ سَیِّدَهِ النِّسَاءِ؛ أنا ابن الطّهر البتول، أنا ابن بضعه الرّسول).
قال: و لم یَزَلْ یَقُولُ أَنَا أَنَا حَتَّى ضَجَّ النَّاسُ بِالْبُکَاءِ وَ النَّحِیبِ؛ وَ خَشِیَ یَزِیدُ (لَعَنَهُ اللَّهُ) أَنْ یَکُونَ فِتْنَهٌ، فَأَمَرَ الْمُؤَذِّنَ أن فَقَطَعَ عَلَیْهِ الْکَلَامَ و سکت: فَلَمَّا قَالَ الْمُؤَذِّنُ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ! قَالَ عَلِیٌّ بن الحسین: کبرت کبیرا لا یقاس، و لا یدرک بالحواسّ، لا شیء أکبر من الله، فلمّا قال: أشهد أن لا إله إلّا الله! قَالَ عَلِیُّ: شَهِدَ بِهَا شَعْرِی وَ بَشَرِی وَ لَحْمِی وَ دَمِی و مخّی و عظمی، فَلَمَّا قَالَ: أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّه! الْتَفَتَ مِنْ أعلی فَوْقِ الْمِنْبَرِ إِلَى یَزِیدَ فَقَالَ: یا یزید! مُحَمَّدٌ هَذَا جَدِّی أَمْ جَدُّکَ؟ فَإِنْ زَعَمْتَ أَنَّهُ جَدُّکَ فَقَدْ کَذَبْتَ وَ إِنْ قلت زَعَمْتَ أَنَّهُ جَدِّی فَلِمَ قَتَلْتَ عِتْرَتَهُ؟ قَالَ: وَ فَرَغَ الْمُؤَذِّنُ مِنَ الْأَذَانِ وَ الْإِقَامَهِ. وَ تَقَدَّمَ یَزِیدُ فَصَلَّى صَلَاهَ الظُّهْرِ.[۱]
[۱]– مقتل الحسین (ع): ۶۹، المناقب لابن شهر آشوب ۴: ۱۶۸، تسلیه المجالس و زینه المجالس ۲: ۳۹۰، البحار ۴۵: ۱۳۷ و ۱۷۴، العوالم ۱۷: ۴۳۸٫
پاسخ دهید