اگر مفهوم انتظار به درستى فهمیده شود، معلوم مى‏گردد بین انتظار موعود و حیات پویا و ظلم ستیزى و ریشه کنى فساد از زمین، ملازمه هست و روایات فراوانى که فضیلت انتظار و مقام منتظران را بیان مى‏کند، این تصویر زیبا را ارائه کرده است. در پرتو انتظار موعود، حرکت‏هاى اصلاحى شکل مى‏گیرد و به برکت آن، حیات انسانى، مفهوم و جایگاه الهى خود را پیدا مى‏کند و بشر را به سوى اهداف والاى انسانى به پیش مى‏برد.
انتظار، امید مى‏آورد و امید به آینده روشن، سبب حرکت و نشاط و پویایى مى‏گردد. امید به تحقّق ارزش‏ها سبب تقویت روحیه صالحان مى‏گردد و بسیج عمومى به سوى رفع ظلم و فساد را اعلام مى‏دارد. امید به موعود جهانى و انقلاب ارزشى او، هر گونه سستى، افسردگى، سکوت و سکون را از افراد برمى‏دارد و اقدام و عمل و تحرّک را به جاى آن مى‏نشاند.

گفتنى است به رغم این انگاره روشن، دو نوع برداشت متفاوت و جدا از هم از «انتظار» صورت گرفته است:

۱٫ انتظارى که سازنده، نگه‏دارنده، تعهّدآور، نیروآفرین و تحرّک بخش است ؛ به گونه‏اى که مى‏تواند نوعى عبادت و حق‏پرستى شمرده شود.

۲٫ انتظارى که سستى، بى‏تفاوتى و تحمل اسارت و سلطه از نشانه‏هاى بى‏نشان آن است.

یک. انتظار منفى و ویرانگر
در این نگرش، انتظار، عامل رکود و عقب ماندگى است و منتظران از هر تلاش و کوشش اصلاحى دست مى‏شویند و در برابر زور و فشار و ظلم و فساد راه خاموشى و سکوت در پیش مى‏گیرند. حتّى به این باور مى‏رسند که مى‏بایست به گسترش جور و فساد کمک کنند و یا نسبت به آن بى‏تفاوت باشند تا گیتى پر از ستم و تباهى گردد و ظهور مهدى موعود نزدیک شود. چنین اندیشه‏اى باعث انزوا و دورى از عرصه سیاست مى‏شد و گاهى ابزار دست حکومت‏هاى جور براى انحراف اذهان و سوء استفاده از افکار مهدى باورى بوده است!
به نظر شهید مطهرى؛ انتظار ویرانگر، برداشت قشرى از مهدویت و قیام مهدى موعود است ؛ به طورى که برخى گمان مى‏کند قیام حضرت مهدى(عج)، صرفاً ماهیّت انفجارى دارد و تنها به دنبال گسترش و رواج ظلم، تبعیض و تباهى‏ها شکل مى‏گیرد ر.ک: قیام و انقلاب مهدى، ص ۶۲.. این دیدگاه جایگاه خاصى در شیعه نداشته و با پیروزى انقلاب اسلامى ایران و رهبرى و روشنگرى‏هاى امام خمینى، رو به افول و خاموشى نهاده است.

دو. انتظار مثبت و سازنده‏
بر این اساس، انتظار همه گاه جنبش آفرین، سرچشمه قیام و مقاومت و ایثار و حرکت مى‏باشد و حالت فرسایشى و سست کنندگى ندارد ؛ زیرا منتظر مى‏تواند با تلاش و زمینه سازى خود، فرج و گشایش را نزدیک کند و امکانات و بسترهاى فرهنگى، نظامى، سیاسى و اجتماعى آن را فراهم سازد.

نقطه شکوفایى و اوج این تفکّر (انتظار مثبت)، در عصر پیروزى انقلاب اسلامى ایران نمودار گشت ؛ و دوران تاریک و پر از ظلم و فساد رژیم پهلوى را از صفحه تاریخ محو کرد. آگاهى فزون‏تر علما و عموم شیعیان، زمینه را براى ظهور و بروز آثار و پیام‏هاى اصلى انتظار فراهم ساخت و آن عبارت بود از: عدم پذیرش نظام فاسد حکومتى، عدم تحمل ظلم و ستم فراوان و دین‏ستیزى آشکار و تشکیل حکومت دینى در راستاى تعمیق بخشى به اندیشه مهدویت. پس «انتظار ظهور مهدى موعود» منشأ خمودگى و رکود جوامع اسلامى نیست و عدم تحقّق آن تا امروز، موجب دلسردى و یأس نمى‏شود ؛ زیرا در روایات متعددى بیان شده است که دوران غیبت، دوره امتحان و آزمایش مردم است. باید تلاش کرد تا با تقویت باورها و اعتقادات در مقابل سختى‏هاى زمان غیبت، مقاومت کرد و در عین حال، خود را براى ظهور و شرکت در قیام امام مهدى(عج) آماده ساخت.

البته آثار انتظار منحصر در بُعد «سیاسى» نیست ؛ بلکه انتظار و مهدى باورى، زوایا و ابعاد مختلفى دارد. از جمله:

۱ – بُعد توحید ؛ انتظار در ماهیت خود، انسانِ منتظر را متوجّه خداى جهان مى‏کند. توجّه به خدا و طلب فرج از درگاه او، از مهم‏ترین اصول «مهدى باورى» است.

۲ – بُعد نبوت ؛ منتظران چشم به راه کسى هستند که در او، صفات و آثار پیامبر گرد آمده است. هر کس دوست دارد، آدم، نوح، ابراهیم، موسى، عیسى و محمد را ببیند، مى‏تواند چهره آنان را در مهدى(عج) ببیند. او مى‏آید تا آرمان پیامبران را تحقّق بخشد و دین خدایى را بگستراند و نداى توحید را به همه عالم برساند.

۳ – بُعد قرآنى ؛ مهدى(عج)، زنده کننده همه احکام قرآن است. انسان منتظر همواره این آرمان را در دل زنده مى‏دارد که روزى با ظهور آن حضرت، قرآن و آموزه‏هاى آن در سراسر جهان حاکمیت یابد و برنامه زندگى گردد.

۴ – بُعد امامت ؛ مهدى، وصى صدّیقین و خاتم ائمه طاهرین است. امامان پیشین یکایک او را یاد کرده‏اند. او فرزند و یادگار و ادامه دهنده راه آنان است. مهدى، مظهر قائم امامت است و انتظار ظهور او، بزرگ‏ترین تأکید بر اصل امامت و رهبرى است.

۵ – بُعد عدل ؛ انتظار مهدى، انتظار ظهور عدل است. او جهان آکنده از بیداد را، از داد پر مى‏سازد و عدل خدایى را در همه جا و همه سو سرایت مى‏دهد.

۶ – بُعد معاد ؛ در امر انتظار، اصل اعتقادى بسیار مهم «معاد» و بازگشت مسئولانه به نزد خداوند، همواره حضور دارد… مهدى به هنگام ظهور، ستمگران را کیفر مى‏دهد و ظالمان را به سزاى اعمال خود مى‏رساند و مؤمنان را عزیز مى‏دارد. به هنگام ظهور او، گروهى از پاکان و پلیدان به جهان بازمى‏گردند (و پلیدان کیفر و مجازات مى‏بینند). از علایم حتمى فرا رسیدن رستاخیز، ظهور مهدى است، تا او نیاید، عمر جهان به سر نمى‏رسد و قیامت برپا نمى‏گردد… محمد رضا حکیمى، خورشید مغرب، ص ۲۶۵ و ۲۶۶..

۷ – بُعد دانش و خردورزى ؛ مهم‏تر از همه، توجه ویژه منتظران به علم و دانایى است ؛ به طورى که در پرتو ظهور حضرت، عقل و خرد جامعه بشریت کامل مى‏گردد و زمینه‏هاى رشد، توسعه و سعادت در تمام زمینه‏هاى علمى، معنوى، صنعتى و آبادانى فراهم مى‏شود. (مهدویت۱، رحیم کارگر، کد: ۲۹/۵۰۰۰۲۷)

منبع:پرسمان