دین اسلام، مجموعه‌ای از اعتقادات و دستور العمل‌های فردی و اجتماعی اعم از اخلاقی و فقهی است که به عنوان اساسی‌ترین و مطمئن‌ترین منبع و در کنار آن، سنت پیامبر اعظم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و معصومین (علیهم السّلام) می‌باشد که مشتمل بر احادیث، رفتارها و حتّی تقریر آنان است و عقل سلیم بشری نیز از منابع فقه و حقوق اسلامی است. از این رو برای دستیابی به تفسیر و شرح هر موضوعی از نگاه دین، بایستی در همه‌ی آن منابع، آن را مورد بررسی قرار داد و تنها اکتفا به قرآن کافی نیست. در این کتاب مقدس تصریحی نسبت به غنا نشده است؛ ولی با توجه به احادیثی که در ذیل برخی آیات آمده، حرمت غنا به خوبی استفاده می‌شود.

۱ – وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَری لَهْوَ الْحَدیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبیلِ اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ یَتَّخِذَها هُزُواً أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ مُهینٌ.[۱] «و برخی از مردم سخنان بیهوده را می‌خرند تا مردم را از روی نادانی، از راه خدا گمراه سازند و ایات الهی را به استهزا گیرند؛ برای آنان عذابی خوارکننده است».

«لهو الحدیث» به هر گونه سخن با آهنگ سرگرم کننده و غفلت‌زا –که انسان را به بیهودگی یا گمراهی می‌کشاند- گفته می‌شود. روایات متعددی آن را به غنا تفسیر کرده است و آن را از مصادیق «لهو الحدیث» می‌شمارد[۲].

۲ – فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّور[۳]؛ «و از بت‌های پلید اجتناب کنید و از سخن باطل بپرهیزید».

«قول الزور» به گفتار باطل و بی‌واقعیت گفته می‌شود و در روایات مختلفی، غنا از مصادیث «قول الزور» بر شمرده شده است[۴].

۳ – وَ الَّذینَ لا یَشْهَدُونَ الزُّورَ[۵]؛ «وکسانی که شهادت به باطل نمی‌دهند ]و در مجالس شرکت نمی‌کنند[».

در بخشی از این سوره، به ویژگی‌های خوب بندگان خاص الهی اشاره گشته و در این آیه مشخصه یاد شده از صفات نیک آنان دانسته شده است. روایات متعددی در ذیل آیه آمده و واژه «الزور» را به غنا تفسیر کرده است‌[۶].

۴ – وَ الَّذینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ[۷]؛ «و آن‌ها (مؤمنان) که از لغو و بیهودگی روی گردانند».

۵ – وَ إِذا سَمِعُوا اللَّغْوَ أَعْرَضُوا عَنْهُ[۸]؛ «و [مؤمنان] هرگاه سخن لغو و بیهوده بشنوند، از آن روی برمی‌گردانند».

در تفسیر قمی در ذیل این دو آیه از امام معصوم ع آمده که مقصود از «اللغو»، غنا است[۹]. تردیدی نیست که اگر این احادیث نبود، حرمت غنا از ظاهر آیات استنباط نمی‌شد! اهل بیت (علیهم السّلام) با علم و دانش نشأت گرفته از غیب و با توسعه در معنای این واژه‌ها، غنا را از مصادیق آن دانسته‌اند؛ و گرنه فهم بشر از ظاهر آیات تجاوز نکرده و حرمت غنا را به طور مستقل از آیات درک و استنباط نمی‌کند.

گفتنی است؛ روایاتی که در ذیل آیات پیشین آمده، همگی غنا را به عنوان مصداق و از نمونه‌های بارز برشمرده است، نه این‌که تنها به غنا تفسیر شده و در آن منحصر گردد.

منبع: پرسشها و پاسخهای دانشجویی احکام موسیقی؛ دفتر نشر معارف – تدوین و تألیف: سید مجتبی حسینی (مطابق با نظر ده تن از مراجع عظام)

[۱]. لقمان (۳۱)، آیه ۶٫

[۲]. ر.ک: وسائل الشیعه، ج ۱۲، باب ۹۹ (ابواب ما یکتسب به).

[۳]. حج (۲۲)، آیه ۳۰٫

[۴]. همان.

[۵]. فرقان (۲۵)، آیه ۷۲٫

[۶]. همان.

[۷]. مؤمنون (۲۳)، آیه ۳٫

[۸]. قصص (۲۸)، آیه ۵۵٫

[۹]. تفسیر القمی، ج ۲، (ذیل آیات).