کشاورزان، کارمندان، کارگران، کاسب ها و کسانى که درآمد کسب دارند، باید براى خود حساب سال خمسى داشته باشند و جهت محاسبه خمس، به صورت زیر عمل کنند:

هنگامى که از دریافت اولین درآمد[۱] یک سال گذشت، آن روز، وقت حساب سال است. هر چه از مؤونه که مورد استفاده قرار مى گیرد و عین آن از بین مى رود (مانند خوراکى ها، موادهاى شوینده، وسایل تحصیلى دفتر، خودکار و غیر آنها) چنانچه تا آخر سال خمسى زیاد بیاید و در بازار ارزشى داشته باشد، باید خمس (یک پنجم) آن را با قیمت روز بپردازند. چیزهایى از مؤونه که مورد نیاز انسان است و با استفاده عین آن، از بین نمى رود (مانند وسایل زندگى مثل فرش، یخچال، وسیله نقلیه و…)، هر چند سال هم بر آنها بگذرد، خمس به آنها تعلق نمى گیرد.[۲]

مثال: کارمندى در پایان خرداد سال ۸۰، اولین حقوق خود را دریافت مى کند ؛ حساب سال او پایان خرداد سال ۸۱ است. در این تاریخ ده کیلو برنج، پنج کیلو لپه، پنج عدد تاید و مبلغ پنجاه هزار تومان زیاد آمده است. او باید یک پنجم هر یک از اجناس بالا را جدا کرده و بابت خمس بپردازد و جایز است قیمت آن را به روز حساب کرده و یک پنجم آن را به صورت پول نقد بدهد.

 تبصره ۱ – کسى که شغل ندارد، اگر اتفاقا معامله اى کند و سودى ببرد – بعد از آنکه یک سال از وقتى که فایده برده، بگذرد – باید خمس مقدارى را که از خرج سالش زیاد آمده بدهد.[۳]

تبصره ۲ – درباره خمس بعضى از درآمدها (مانند حقوق خانواده شهدا، هدیه، جایزه بانکى و…) میان مراجع تقلید اختلاف نظر هست.

منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف: سید مجنبی حسینی

[۱] – البته در آغاز سال خمسى میان مراجع اختلاف نظر هست. ر.ک: زمان سال خمسى

[۲] – العروه الوثقى، ج ۲، باب الخمس، م ۶۷٫

[۳] – توضیح‏المسائل مراجع، م ۱۷۶۵ ؛ نورى، توضیح‏المسائل، م ۱۷۶۱ ؛ وحید، توضیح‏المسائل، م ۱۷۷۳٫