فرق بین «مودّت» و «محبّت» چیست، خصوصاً در آیه‏ «قل لا اسألکم علیه اجراً الاّ المودّه فی القربی»؟ و همچنین در سایر آیات قرآن به چه معنا است، مثل: «یَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ یُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَهٍ» و «أَ یَوَدُّ أَحَدُکُمْ أَنْ تَکُونَ لَهُ جَنَّهٌ مِنْ نَخیلٍ» و «یَوَدُّ الْمُجْرِمُ لَوْ یَفْتَدی مِنْ عَذابِ یَوْمِئِذٍ بِبَنیهِ»؟

پاسخ اجمالی

واژه “مودّت” به معنای دوستی و علاقه است، و از جهت استعمال قرآنی، حُسن و قبح مودّت به اعتبار متعلّق آن است. مثلاً در آیه شریفه: «الاّ المودّه فی القربی» همان دوستی و علاقه به اهل بیت پیامبر (ص) بوده که حسن است؛ و در آیات دیگر در تفاسیر قرآن کریم بحث هایی وجود دارد، که از جهت زوایای مصداقی و متعلّق و چگونگی مودّت و محبت به آن پرداخته شده است.

پاسخ تفصیلی

۱ – درباره فرق میان «مودّت» و «محبّت» به نمایه«۱۶۵۸۵» (سایت: ۱۶۵۲۱) مراجعه شود.

۲ – معنای مودّت در آیات شریفه ای که در پرسش آورده شده، به شرح زیر است:

أ. «قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبى‏»، [۱] معنای مودّت از جهت استعمال قرآنی، همان دوستی و علاقه به اهل بیت پیامبر (ص) است و اگر بحث هایی در ذیل آیه شریفه و مودّت در تفاسیر قرآن کریم وجود دارد، از جهت زوایای مصداقی و چگونگی مودّت و محبت است. برای آگاهی بیشتر در این باره نمایه « اهل بیت(ع) و آیه‏ ۲۳ شورى (آیه‏ مودت) »، سؤال ۱۶۰ (سایت: ۱۲۲۹) را مطالعه کنید.

ب. « وَ لَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلى‏ حَیاهٍ وَ مِنَ الَّذینَ أَشْرَکُوا یَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ یُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَهٍ». [۲] در این جا نیز مودّت به معنای دوستی و علاقه قلبی نسبت به چیزی یا کسی است؛ اما حُسن و قبح مودّت به اعتبار متعلّق[۳] آن است؛ لذا چون یهودیان در اندوختن مال و ثروت حریص بودند، هر یک از آنها دوست دارد هزار سال عمر کند. [۴] البته در دوستی های این چنینی که یک امر دست نیافتنی بوده، مشتقات «ودّ» (مانند یودّ) به معنای دوستی به همراه آرزو نیز می آید. [۵]

ج. «أَ یَوَدُّ أَحَدُکُمْ أَنْ تَکُونَ لَهُ جَنَّهٌ مِنْ نَخیل‏   وَ أَعْناب‏…». [۶] در این جا نیز «یودّ» از «ودّ» به معنای حبّ و دوست داشتن است. مخاطب آیه شریفه، کسی است که به مسائل زراعی مشغول بوده، ولی به دیگران از روی ریا و منّت و آزار  انفاق می کند. [۷]

د. «یُبَصَّرُونَهُمْ یَوَدُّ الْمُجْرِمُ لَوْ یَفْتَدی مِنْ عَذابِ یَوْمِئِذٍ بِبَنیهِ»، [۸] که شخص مُجرم دوست دارد و آرزو می کند با فدا کردن نزدیکان خویش از عذاب الاهی نجات پیدا کند. [۹]

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱] . «بگو: من هیچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمى‏کنم جز دوست‏داشتن نزدیکانم [اهل بیتم‏]» (شوری، ۲۳).

[۲] . «و آنها [یهودیان] را حریص ‏ترین مردم- حتى حریص تر از مشرکان- بر زندگى (این دنیا، و اندوختن ثروت) خواهى یافت (تا آنجا) که هر یک از آنها آرزو دارد هزار سال عمر به او داده شود» (بقره، ۹۶).

[۳] . یعنی، آن چه که به آن محبت و دوستی ورزیده می شود.

[۴] . مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۳۵۶،دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش؛ حسینى همدانى، سید محمد حسین، ‏انوار درخشان،تحقیق: بهبودى، محمد باقر،‏ ج ۱، ص ۲۶۲،کتابفروشى لطفى‏، تهران، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.

[۵] . طبرسى، فضل بن حسن،‏ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۰، ص ۵۳۴، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش؛ طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۲۰، ص ۹ و ۱۰، دفتر انتشارات اسلامى‏، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.

[۶] . «آیا فردى از شما دوست مى‏دارد که باغى از درختان خرما و انگور داشته باشد؟» (بقره، ۲۶۶).

[۷] . ر.ک: ‏المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۳۹۲؛ تفسیر نمونه، ج ۲، ص ۳۲۹ و ۳۳۰.

[۸] . «آنها را نشانشان مى‏دهند (ولى هر کس گرفتار کار خویشتن است)، چنان است که شخص مُجرم دوست مى‏دارد فرزندان خود را در برابر عذاب آن روز فدا کند» (معارج، ۱۱).

[۹] . انوار درخشان، ج ۱۷، ص ۷۳ و ۷۴؛ تفسیر نمونه، ج ۲۳، ص ۲۶.