هیچ یک از این آیات دخالت مردم را نفى نمى کند؛ زیرا «ان الحکم الالله»، یعنى تنها حکم او نافذ است. پس حاکم سراسر جهان امکان خدا است.

این یک اصل کلى است؛ ولى خداوند خودش حکم کرد که اگر کسى تلاش و کوشش کند، پاداشش مى دهم و عزیزش مى کنم و اگر کوشش نکرد، از فیض من بهره اى نمى برد. این حکم خدا است. بر این اساس فرمود:«إِنْ عُدْتُمْ عُدْنا»[۱] و «إِنْ تَعُودُوا نَعُدْ».[۲] بهشت و جهنم بردن افراد هم بر اساس حکم خدا است. کسى که ایمان بیاورد و عمل صالح انجام دهد، اهل بهشت است و کسى که مسیر تباهى را طى کند، اهل دوزخ است.

تهیه زمینه هم بر اساس حکم خدا است. خدا حکم کرده، اگر کسى زمینه فراهم کند، من او را از رزق برتر و عزت بیش تر برخوردار مى سازم.

منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف:آیت اللّه عبداللّه جواد آملی/پرسش وپاسخ دانشجویی

[۱] – سوره اسراء۱۷: آیه ۸٫

[۲] – سوره انفال۸: آیه ۱۹٫