در کلمات بزرگانى همانند ابن عباس، این پیشنهاد مطرح شد که امام حسین (علیه‌السلام)  به سمت یمن رفته، از آنجا داعیان خود را به اطراف بفرستد و نهضت خود را سامان‌دهى کند تا بتواند در مقابل یزید بایستد.[۱]

 حال در اینجا این پرسش مطرح مى‌شود که چرا امام (علیه‌السلام) اصلاً این گزینه را مدنظر قرار نداد؟

  در پاسخ به این پرسش باید به امور زیر توجه داشت:

  ۱ – گرچه اهل یمن از حضور حضرت على (علیه‌السلام)  در زمان رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله)  در یمن خاطره خوشى داشتند[۲] و تمایلاتى نسبت به آن حضرت علیه‌السلام ابراز مى‌داشتند؛ اما هرگز نمى‌توان در مقایسه با کوفه، این سرزمین را در این زمان به عنوان پایگاهى براى شیعه معرفى کرد.

  ۲ – پیشینه اهل یمن نشان مى‌دهد که نمى‌توان در مواقع بحرانى بر روى آنها حساب ویژه‌اى باز کرد؛ زیرا در زمان حکومت حضرت على (علیه‌السلام) ، همین یمنیان در مقابل سپاه نه چندان قوى و قدرتمند معاویه، در سلسله حملاتى (مشهور به غارات)[۳] کوتاهى کرده و فرماندار خود عبیداللّه‌ بن عباس را تنها گذاشتند؛ به گونه‌اى که او ناچار به کوفه فرار کرد و سپاهیان بى‌رحم معاویه به رهبرى بسر بن ابى ارطاه، به راحتى شهر را اشغال نمودند و عده‌اى از مردم را ـ که در میان آنها دو طفل کوچک عبیداللّه‌ بن عباس نیز وجود داشتند ـ قتل عام کردند.[۴]

 ۳ – یمن در این زمان از شهرهاى مرکزى و مهمّ مملکت اسلامى به شمار نمى‌رفت و مانند کوفه به شهرهایى همانند بصره، مدائن و دیگر شهرهایى که امکان فراهم آمدن یاران امام (علیه‌السلام)  و ملحق شدن آنها به سپاه آن حضرت در کوفه وجود داشت، نزدیک نبود.

  ۴ – سابقه ارتداد قبایلى از یمن در ماه‌هاى آغازین رحلت پیامبر اکرم صلى‌الله‌علیه‌و‌آله، پیشینه‌اى منفى از این کشور در اذهان باقى گذاشته بود و این احتمال وجود داشت که در صورت مرکزیت آن براى قیام امام حسین (علیه‌السلام) مردم، این قیام علیه حکومت را با آن پیشینه بسنجند و آنها را از یک سنخ ببینند؛ به ویژه آنکه دستگاه حکومت اموى به خوبى مى‌توانست از این پیشینه در راه آلوده کردن قیام آن حضرت بهره‌بردارى کند.

  ۵ – دورى یمن از دیگر شهرهاى اسلامى و جدا افتادگى آن، این امکان رابه راحتى به حکومت اموى مى‌داد که در صورت وقوع قیام، آن‌را به راحتى سرکوب کند.

  ۶ – امام حسین (علیه‌السلام)  در این زمان دعوتى جدّى از سوى یمنیان نداشت؛ بنابراین انگیزه‌اى در میان آنان براى دفاع از آن حضرت در مقابل یزید وجود نداشت و انگیزه‌هایى که در مردم کوفه براى دعوت از امام (علیه‌السلام) وجود داشت ـ حتى یک صدم آنها ـ در یمنیان وجود نداشت؛ انگیزه‌هایى همچون: دفاع عقیدتى از اهل‌بیت (علیهم‌السلام) ، بازسازى مرکزیت کوفه در مقابل شام، احیاى حکومت عدل علوى در کوفه، رهایى از ظلم و ستم بنى‌امیه و … .

 

نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها

نویسنده:گروه مؤلفان

[۱] – الکامل فى التاریخ، ج ۲، ص ۵۴۵٫

[۲] – همان، ج ۱، ص ۶۵۱٫

[۳] – براى اطلاع کامل ر.ک: الغارات.

[۴] – الکامل فى التاریخ، ج ۲، ص ۴۳۱٫