سلفی

سلفی اسم منسوب است و به گروهی گفته می شود که مدعی پیروی از تفکر سلف هستند. با تبیین معنای لغوی و اصطلاحی و اقسام آن، مقصود از سلف روشن خواهد شد.

سلف در لغت

«سَلَفَ» فعل ماضی، به معنای گذشته است و «قوم سلّاف» به معنای پیشینیان و «سلف الرجل» به معنای نیاکان شخص است.^[۱] بنابر این واژه سلف در لغت به معنای گذشته و پیشینیان است.

سلف در اصطلاح

پنج تفسیر در معنای اصطلاحی سلف گفته شده است که با یکدیگر قابل جمع هستند.

سلف فقط به صحابه، تابعین و تابع تابعین اطلاق می شود و سلفی کسی است که پیرو صحابه، تابعین و تابع تابعین باشد.^[۲]

سلف یعنی صحابه، تابعین و تابع تابعین و پیشوایان مذاهب فقهی و سلفی به رجوع کنندگان به آنان در اعتقادات اطلاق می شود.^[۳]

سلف به معنای قرن های اول ـ که بهترین قرن های این امت است ـ می باشد و مراد از سلفی رجوع کننده به آنچه که سلف اول در فهم دین ـ اعم از عقیده، شریعت و سلوک (کلام، فقه، اخلاق) ـ داشته اند، می باشد.^[۴]

سلف به معنای سه قرن اول اسلام و سلفی کسی است که از کسانی که در این سه قرن می زیسته اند، پیروی کند.^۵  

برخی سلفی را بر حنابله ای اطلاق می کنند که در قرن چهارم یا پنجم می زیسته اند.[۵]

نسبت بین سلفی و وهابی

حسن بن علی سقاف اردنی شافعی بر این باور است که فرقی بین سلفی و وهابی نیست و هر دو گروه دو روی یک سکّه هستند و اعتقادات و افکار مشترکی دارند. وهابی ها در داخل جزیره العرب به وهابیِ حنبلی معروف می باشند و در خارج جزیره العرب سلفی نامیده می شوند. وی در این باره می گوید: سلفیه معاصر به پیروان ابن تیمیّه حنبلی و مذهب امامان حنابله اهل تجسیم اطلاق می شود که بیرون از جزیره العرب هستند. همه سلفی های معاصر (در جزیره العرب) ابن تیمیّه حبنلی ـ یکی از علمای حنابله ـ را امام، مرجع و شخصیتی برجسته می دانند و اصطلاح وهابی را به خاطر قبیح و شنیع بودن استفاده نمی کنند.

وهابی ها یا سلفی ها، پیروان مذاهب حنبلی اند، حنبلی‌هایی که مجسمه و از نواصب هستند. اگر چه بعضی از وهابی ها در برخی از قضایا با مذاهب حنبلی مخالف هستند اما همه وهابی ها بر عقیده تشبیه و تجسیم و نصب[۶]، اتفاق نظر دارند.

سقاف در ادامه می گوید: حقیقت این است که وهابیت از بطن سلفیه زاده شده است و محمد بن عبدالوهاب کسی است که افکار ابن تیمیّه حنبلی و قدمای حنابله مجسمه را تبلیغ می کرد؛ همان مجسمه ای که ادعای سلفی گری و پیروی از سلف را داشتند.[۷]

بنابر این مراد از سلف، کسانی هستند که در سه قرن اول زندگی می کردند و سلفی کسی است که ادعای پیروی از آنان را در فقه، اخلاق و عقاید دارد مانند ابن تیمیه حنبلی حرانی. وهابی ها نیز مدعی پیروی از این تفکر هستند؛ لذا مقصود از سلفی در این کتاب، همان وهابی است.

منبع: کتاب شناخت وهابیت/نجم الدین طبسی

[۱] – جوهری شافعی، تاج‌اللغه و الصحاح العربیه: ج۴، ص ۱۳۷۶، ماده سلف . ابن فارس، معجم مقاییس اللغه: ج۲، ص۳۹۰، ماده سلف.

[۲]– طیب بن عمر بن حسین جکینی، العقیده السلفیه و الرد علی المنحرفین عنها: ص۳۰٫ 

[۳]– احمد بن حجر آل بوطامی بِنَعلی، العقائد السلفیه بأدلتها النقلیه والعقلیه: ج۱، ص ۹-۱۲٫

[۴]– یوسف قرضاوی، الصحوه الاسلامیه و هموم الوطن العربی و الإسلامی: ص۲۵٫

[۵]– طیب بن عمر بن حسین جکینی، العقیده السلفیه و الرد علی المنحرفین عنها: ص۲۶٫

[۶]– «الناصبیه و هم المنافقون المتدیّنون ببغضه علیّ علیه السلام، سموا بذلک لأنّهم نصبوا له و عادوه». ناصبی در اصطلاح به افرادی اطلاق می شود که دشمنی و بغض خود را با اهل بیت علیه السلام اظهار می کنند و منافقانی هستند که دیانت آنان، بغض و کینه حضرت علی است. ر.ک سیر أعلام النبلاء: ج۴، ص ۳۷، شرح حای یزید بن معاویه، ش۸، پاورقی۲٫ «النصب: بغض أهل البیت علیّ و ابنیه و أمهّما». شذرات الذهب فی أخبار من ذهب: ج۲، ص ۱۱۴، پاورقی۱٫

[۷]– حسن بن علی سقاف، السلفیه الوهابیه أفکارها الأساسیه و جذورها التاریخیه: ص ۱۹-۲۰٫