میزان در توحید عبادی و زیارت صحیح چیست؟
برخی به شیعیان اتهام می‌زنند که نماز شما در زیارتگاه‌های امامان (علیهم السّلام) و یا حاجت خواستن از آن‌ها به معنای عبادت آن‌ها و شرک است در حالی‌که شیعیان در زیارتگاه‌ها به دو صورت نیّت می‌کنند:
۱٫ نماز را برای خداوند و به نیّت تقرب به خدا می‌خوانند و ثواب آن را به روح امامان هدیه می‌کنند.
- به نیابت از امامان، نماز می‌خوانند و باز هم برای خداوند رکوع و سجود به جا می‌آورند.
در این‌باره باید دانست؛ «عبادت» در اصطلاح قرآن و حدیث ارکان خاصی دارد که با بودن آن‌ها، عبادت اصطلاحی تحقّق یافته و بدون آن تنها مطلق خضوع محقق می‌شود:
۱٫ انجام فعلی که گویای خضوع و تذلّل و کرنش باشد.
- عقیده و انگیزه خاصی که انسان را به عبادت و خضوع نسبت به شخص وا داشته است؛ از قبیل:
الف. اعتقاد به الوهیت کسی که برای او خضوع کرده است:
خداوند متعال درباره مشرکان می‌فرماید:
«الَّذینَ یَجْعَلُونَ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ»[۱]؛
«آنان که با خدای یکتا خدایی دیگر گرفتند، به زودی خواهند دانست که در چه جهل و اشتباهی بوده‌اند و با چه شقاوت و عذابی محشور می‌شوند.»
در جای دیگر می‌فرماید:
«وَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ آلِهَهً لِیَکُونُوا لَهُمْ عِزًّا»[۲]؛
«و مشرکان خدای یگانه را ترک گفته و برای احترام و عزّت دنیوی، خدایان باطل را برگرفتند.»
از این دو آیه و آیات دیگر استفاده می‌شود که رکن عبادت غیر خدا و شرک، اعتقاد به الوهیّت غیر خداوند است. در حالی‌که شیعیان، امامان علیهم السلام را بنده خدا می‌دانند و هیچ شیعه‌ای به الوهیّت و خدایی پیامبر و خاندان مطهرشان معتقد نیست.
ب. اعتقاد به ربوبیّت کسی که بر او خضوع کرده است:
خداوند متعال می‌فرماید:
«یا بَنی إِسْرائیلَ اعْبُدُوا اللَّهَ رَبِّی وَ رَبَّکُمْ»[۳]؛
«ای بنی اسرائیل! خدایی را که آفریننده من و شماست بپرستید.»
در جایی دیگر می‌فرماید:
«وَ إِنَّ اللَّهَ رَبِّی وَ رَبُّکُمْ فَاعْبُدُوهُ هذا صِراطٌ مُسْتَقیمٌ»[۴]؛
«همانا پروردگار من و شما خداست، بپرستید او را که همین است راه راست.»
از این دسته آیات نیز استفاده می‌شود که یکی از ارکان عبادت غیر خدا و شرک، اعتقاد به ربوبیّت استقلالی غیر خداوند است، در حالی‌که شیعیان، احترام و خضوعی که در برابر امامان دارند به عنوان بندگان خوب خدا و اولیای الهی می‌باشد و برای آن‌ها جدا از ربوبیّت و اراده الهی هیچ نقش و جایگاهی را قبول ندارند. بنابراین معیار و شاخصه عبادت غیر خدا دو چیز است؛ یکی اعتقاد به الوهیّت و خدایی معبود و دیگر کرنش و خضوع و خاکساری در برابر او. از این‌رو صرف خضوع و فروتنی در برابر غیرخدا شرک نیست؛ زیرا در داستان حضرت یوسف قرآن کریم می‌فرماید:
«وَ رَفَعَ أَبَوَیْهِ عَلَى الْعَرْشِ وَ خَرُّوا لَهُ سُجَّداً»[۵]؛
«(یوسف) پدر و مادرش را بر تخت بالا برد و همه در برابر او خضوع‌کنان به زمین افتادند.»
اگر مطلق خضوع و کرنش در برابر غیر خدا شرک باشد، آیا می‌توان حضرت یعقوب پیامبر که نماد توحید و یکتاپرستی است و در برابر یوسف خاضعانه به خاک افتاد را بگوییم عبادت غیر خدا کرده؟! آیا هنگامی که ملائکه بر حضرت آدم (علیه السّلام) سجده کردند: «فَسَجَدَ الْمَلائِکَهُ کُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ»[۶]و در برابر او تواضع کردند را می‌توان گفت عبادت غیر خدا انجام داده و مرتکب شرک شده‌اند. یا آن‌جا که خداوند دستور می‌دهد در برابر پدر و مادر تواضع کنیم و بال فروتنی و خاکساری برای احترام آن‌ها بگسترانیم، یعنی دستور به شرک و عبادت غیرخدا داده است؟!
هرگز چنین نیست. عبادت غیر خدا دو شرط دارد: یکی خضوع و کرنش در برابر غیر خدا و دیگر اعتقاد به الوهیّت و ربوبیّت معبود.
منبع: پرسشها و پاسخهای دانشجویی شیعه و اهل سنت؛ دفتر نشر معارف تدوین و تألیف: علی اصغر رضوانی، مصطفی عزیزی
[۱]. حجر، آیه ۹۶٫
[۲]. مریم، آیه ۸۱٫
[۳]. مائده، آیه ۷۲٫
[۴]. آل عمران، آیه ۵۱٫
[۵]. یوسف، آیه ۱۰۰٫
[۶]. حجر، آیه ۳۰٫
پاسخ دهید