مطالبی که تاکنون ذکر شد درباره زیارت قبر پیامبر اکرم (ص) بود؛ اما درباره مسافرت به قصد زیارت قبور سایر انبیا الهی، ائمه (ع)، علما و صالحین باید گفت: زیارت قبور سایر انبیای الهی، ائمه (ع)، علماو صالحین نیز همانند زیارت قبر پیامبر اکرم (ص)، مشروع و جایز می‌باشد؛ زیرا خود پیامبر (ص) به زیارت قبور می‌رفتند و مسلمانان را نیز بر این عمل ترغیب می‌کردند.[۱] بنا به گواهی تاریخ، رسول گرامی اسلام (ص) به زیارت قبر مادر بزرگوارشان حضرت آمنه می‌رفت. مسلمانان نیز در طول تاریخ به تبعیت از رسول گرامی اسلام (ص) پرداخته و به زیارت قبور می‌رفتند.

احادیث زیارت قبور

1. بریده بن حصیب می‌گوید: پیامبر اکرم (ص) فرمودند: شما را از زیارت قبور نهی می‌کردم. خداوند به من اجازه داد قبر مادرم را زیارت کنم. شما نیز قبور را زیارت کنید؛ زیرا زیارت قبور، شما را به یاد آخرت می‌اندازد.[۲]

ترمذی پس از نقل این حدیث می‌نویسد: علما به این حدیث عمل می‌کنند وب رای زیارت قبور مشکلی نمی‌بینند.[۳]

حدیث بریده با الفاظ دیگری نیز نقل شده است.[۴]

2. انس بن مالک می‌گوید: «نهی رسول الله (ص) عن ثلاث: عن زیاره القبور و عن لحوم الأضاحی فوق ثلاث و عن هذه الأنبذه فی الأوعیه. قال: ثم قال رسول الله (ص) بعد ذلک: «إلا إنی کنت نهیتکم عن ثلاث: نهیتکم عن زیاره القبور، ثم بدا لی أنها ترق القلوب و تدمع العین، فزوروها و لاتقولوا هجرا و …».[۵]
3. ابوسعید خدری می‌گوید: پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «إنی نهیتکم عن زیاره القبورف فزوروها فإن فیها عبره» و در روایت دیگری به نقل از پیامبر اکرم (ص) می‌گوید: «نهیتکم عن زیاره القبور،‌ فإن زرتموها فلاتقولوا هجرا».[۶]
4. عبدالله بن مسعود می‌گوید: پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «… إنی نهیتکم عن ثلاث: عن زیاره القبور … فزوروها، فإنها تزهد فی الدنیا و تذکر الآخره».[۷]
5. حضرت علی (ع) می‌فرماید: پیامبر اکرم (ص) فرمودند: کنت نهیتکم عن زیاره القبور، فزوروها، فإنها تذکرکم الآخره».[۸]
6. عبدالله بن ابی ملیکه می‌گوید: پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «ائتوا موتاکم، فسلموا علیهم و صلوا علیهم، فإن لکم فیها عبره».[۹] وی در روایت دیگری نیز می‌گوید: روزی عایشه از زیارت قبور برمی‌گشت، پرسیدم: از کجا می‌آیی؟ گفت: از زیارت قبر برادرم عبدالرحمن. به او گفتم: مگر پیامبر اکرم (ص) از زیارت قبور نهی نکرده بودند؟ جواب داد: چرا! ابتدا نهی کرده بودند اما بعد اجازه دادند.[۱۰]
7. ابوهریره می‌گوید: پیامبر اکرم (ص) کنار قبر مادرش حضرت آمنه آمدند و گریه کردند. کسانی که همراه آن حضرت بودند از گریه پیامبر (ص) به گلیه افتادند. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «استأذنت ربی تعالی علی أن أستغفر لها فلم یوذن لی، فاستأذنت أن أزور قبرها فاذن لیف فزوروا القبور، فانها تذکر بالموت».[۱۱] نووی شافعی پس از نقل حیث ابوهریره، می‌نویسد: این حدیث بدون شک حدیث صحیحی است و از احادیثی است که ناسخ و منسوخ در آن جمع است و به روشنی نشان می‌دهد که نهی مردان از زیارت قبور نسخ شده است. علما اجماع دارند که زیارت قبور برای مردان، سنت است؛ اما در جوار زیارت قبور برای زنان اختلاف است.[۱۲]
8. ابوذر می‌گوید: پیامبر اکرم (ص) به من فرمودند: «زر القبور تذکر بها الآخره و اغسل الموتی، فإن معالجه جسد و موعظه بلیغه و صل علی الجنائز لعل ذلک أن یحزنک، فإن الحزین فی ظل الله یتعرض کل خیر».[۱۳]
9. ام سلمه می‌گوید: پیامبر (ص) فرمودند: «نهیتکم عن زیاره القبور، فزوروها، فإن لکم فیها عبره».[۱۴]
10. عایشه می‌گوید: أن النبی (ص) نهی عن زیاره القبور ثم رخص فیها، أحسبه قال: فإنها تذکره الآخره».[۱۵]
11. حیان انصاری می‌گوید: خطب رسول الله (ص) یوم خیبر و‌ أحل لهم ثلاثه أشیاء کان ینهاهم عنها: أحل لهم لحوم الأضاحی و زیاره القبور و الأوعیه».[۱۶]

برای آشنایی بیشتر با روایات زیارت قبور وراویان آن‌ها به منابع مذکور مراجعه شود.

 منبع: کتاب شناخت وهابیت/نجم الدین طبسی

[۱]– «رجلا جاء إلی النبی (ص) فقال: یا رسول الله! انی حلفت أن أقبل عتبه باب ا لجنه و جبهه حور العین، فأمره أن یقبل رجل الأم و جبهه الأب. قال: یا رسول الله! إن لم یکن أبوای حیین؟ قال: قبل قبرهما. قال: فإن لم أعرف قبرهما؟ قال: خط خطین إنو أحدهما قبر الأم و الآخر قبر الأب، فقبلهما،‌فلاتحنث فی یمینک». سید محسن امین حسینی عاملی، کشف الارتیاب فی أتباع محمد بن عبدالوهاب: ص ۴۴۰، الباب الثالث، فی تفصیل الأمور التی کفر بها الوهابیه المسلمین، الفصل الرابع عشر، فی تعظیم القبور و اصحابها و التبرک بها، به نقل از کفایه شعبی و فتاوی الغرائب و مطالب المومنین: ص ۲۱۴ و  خزانه الروایه. و چاپ جدید ص ۷۲۲٫ شخصی نزد پیامبر اکرم (ص) آمد و عرض کرد: یا رسول الله! قسم خورده‌ام پاشنه در بهشت و پیشانی حورالعین را ببوسم، تکلیف من چیست؟ پیامبر اکرم (ص) فرمودند: برای اینکه به سوگندت عمل کرده باشی پای مادر و پیشانی پدرت را ببوس. سائل عرض کرد: اگر پدر و مادرم زنده نباشند تکلیف چیست؟ پیامبر اکرم (ص) فرمودند: قبل آن دو را ببوس. سائل پرسید: اگر از محل دفن آنها اطلاع نداشته با شم و قبرشان معلوم نباشد چه کنم؟ رسول گرامی اسلام (ص) فرمودند: دو خط بکش، یکی را به عنوان قبر پدر و دیگری را به عنوان قبر مادر قصد کن و آن دو خط را به نیت قبر پدر و مادرت ببوس تا به سوگندت عمل کرده باشی.

[۲]– «قد کنت نهیتکم عن زیاره القبور فقد أذن لمحمد فی زیاره قبر أمه، فزوروها،‌ فإنها تذکر الآخره». مسلم بن حجاج نیشابوری، الجامع الصحیح معروف به صحیح مسلم: ج۱، قسم دوم، ص ۳۸۸، کتاب الجنائز، باب استئذان النبی (ص) ربه عزوجل فی زیاره قبرأمه و ج ۲، ص ۲۶۴، کتاب الأضاحی،‌ باب بیان ما کان من النهی عن أکل لحوم الأضاحی؛ ترمذی، الجامع الصحیح معروف به سنن ترمذی: ج ۳، ص ۳۷۰، کتاب الجنائز، باب ۶۰، ما جاء فی الرخصه فی زیاره القبور، ح ۱۰۵۴٫

[۳]– «حدیث بریده حدیث حسن صحی حو العمل علی هذا عند أهل العلم، لایرون بزیاره القبور بأسا و هو قول بن المبارک و الشافعی و احمد و اسحاق». ترمذیف الجامع الصحیح معروف به سنن ترمذی: ج ۳، ص ۳۷۰، کتاب الجنائز، باب ۶۰، ما جاء فی الرخصه فی زیاره القبور، ح ۱۰۵۴٫

[۴]– احمد بن حنبل، المسند: ج ۵، ص ۳۵۰، ۳۵۵، ۳۵۶، ۳۵۷، ۳۵۹ و ۳۶۱؛ نسائی، سنن النسائی: ج ۴، ص ۸۹، کتاب الجنائز، زیاره القبور و ج ۷، ص ۲۳۴، کتاب الضحایا، الإذن فی أکل لحوم الأضاحی بعد ثلاثه أیام و ج ۸، ص ۳۱۰ و ۳۱۱، کتاب الأشربه، الإذن فی شیء منها؛ عبدالرزاق صنعانی، المصنف: ج ۳، ص ۵۶۹ف کتاب الجنائز، باب فی زیاره القبور، ح ۶۷۰۸؛ ابن ابی شیبه، المصنف فی الأحادیث و الآثار: ج ۳، ص ۲۲۳ و ۲۲۴، کتاب الجنائز، باب (۱۴۵) من رخص فی زیاره القبور، ح ۱، ۵ و ۱۰؛ ابوداود سجستانی، سنن ابی داود: ج ۳، ص ۲۱۸، کتاب الجنائز، باب فی زیاره القبور، ح ۳۲۳۵ و ج۳، ص ۳۳۲، کتاب الأشربه، باب فی الأوعیه، ح ۳۶۹۸؛ حاکم نیشابوری شافعی، المستدرک علی الصحیحین: ج ۱، ص ۵۳۱، کتاب الجنائز، حدیث ۱۳۸۹/۱۲۵ و ۱۳۹۱/۱۲۷ و بیهقی شافعی، السنن الکبری: ج ۵، ص ۴۵۴، کتاب الجنائز، جماع أبواب البکاء علی المیت، باب زیارت القبور، ح ۷۲۹۴٫

[۵]– احمد بن حنبل، المسند: ج ۳: ص ۲۳۷ و ۲۵۰، مسند انس بن مالک؛ ابن ابی شیبه، المصنف فی الأحادیث و الآثار: ج ۳، ص ۲۲۳، کتاب الجنائز، باب (۱۴۵) من رخص فی زیاره القبور، ح ۲؛ حاکم نیشابوری شافعی، المستدرک علی الصحیحین: ج ۱، ص ۵۳۱، کتاب الجنائز، حدیث ۱۳۸۸/ ۱۲۴ و ص ۵۳۲،‌ حدیث البکاء علی المیت، باب زیارت القبور، ح ۷۲۹۹٫

[۶]– احمد بن حنبل، المسند: ج ۳: ص ۳۸ و ۶۳، مسند ابوسعید خدری؛ بیهقی شافعی، السنن الکبری: ج ۵، ص ۴۵۵، کتاب الجنائز، جماع أبواب البکاء علی المیت، باب زیارت القبور، ح ۷۲۹۷؛ حاکم نیشابوری شافعی، المستدرک علی الصحیحین: ج ۱، ص ۵۳۰ کتاب الجنائز، حدیث ۱۳۸۶/ ۱۲۲ و هیثمی، مجمع الزوائد و منبع الفوائد: ج ۳، ص ۵۷-۵۸، باب زیاره القبور. رواه احمد و رجاله رجال الصحیح.

[۷]– عبدالرزاق صنعانی، المصنف: ج ۳، ص ۵۷۲، کتاب الجنائز، باب فی زیاره القبور، ح ۶۷۱۴؛ احمد بن حنبل، المسند: ج ۱: ص ۴۵۲، مسند عبدالله بن مسعود؛ دارقطنی، سنن دارقطنی: ج۴، ص ۲۵۹، کتالب الأشربه و غیرها، ح ۶۹؛ ابن ماجه، سنن ابن ماجه: ج ۱، ص ۵۰۱، کتاب الجنائز، باب ۴۷ ما جاء فی زیاره القبور، ح ۱۵۷۱؛ ابن ابی شیبه، المصنف فی الأحادیث و الآثار: ج ۳، ص ۲۲۴، کتاب الجنائز، باب (۱۴۵) من رخص فی زیاره القبورف ح ۶؛ حاکم نیشابوری شافعی، المستدرک علی الصحیحین: ج۱، ص ۵۳۱، کتاب الجنائز، حدیث ۱۳۸۷/۱۲۳ و بیهقی شافعی،‌السنن الکبری: ج ۵، ص ۴۵۵، کتاب الجنائز، جماع أبواب البکاء علی المیت، باب زیارت القبور، ح ۷۲۹۸٫

[۸]– احمدبن حنبل، المسند: ج۱: ص ۱۴۵، مسند علی بن ابی طالب (ع) و ابن ابی شیبه، المسنف فی الأحادیث و الآثار: ج ۳، ص ۲۲۳، کتاب الجنائز، باب (۱۴۵) من رخص فی زیاره القبور، ح ۳٫

[۹]– عبدالرزاق صنعانی، المصنف: ج ۳، ص ۵۷۰، کتاب الجنائز، باب فی زیاره القبور، ح ۶۷۱۱٫

[۱۰]– حاکم نیشابوری شافعی، المستدرک علی الصحیحین: ج ۱، ص ۵۳۲، کتاب الجنائز، حدیث ۱۳۹۲/۱۲۸٫

[۱۱]– مسلم بن حجاجنیشابوری، الجامع الصحیح معروف به صحیح مسلم: ج ۱، قسم دوم، ص ۳۸۸، کتاب الجنائز، باب استئذان النبی (ص) ربه عزوجل فی زیاره قبر أمه؛ ابوداود سجستانی، سنن ابی داود: ج ۳، ص ۲۱۸، کتاب الجنائز، باب فی زیاره القبور، ح ۳۲۳۴؛ ابن ماجه،‌سنن ابن ماجه: ج۱، ص ۵۰۰، کتاب الجنائز، باب ۴۷ ما جاء فی زیاره القبور، ح ۱۵۶۹ و ص ۵۰۱، باب ۴۸ ما جاء فی زیاره قبور المشرکین، ح ۱۵۷۲؛ نسائی، سنن النسائی: ج ۴، ص ۹۰ف کتاب الجنائز، زیاره القبور؛ ابن ابی شیبه،‌المصنف فی الأحادیث والآثار: ج ۳، ص ۲۲۳، کتاب الجنائز، باب (۱۴۵) من رخص فی زیاره القبور، ح ۴؛ حاکم نیشابوری شافعی، المستددرک علی الصحیحین: ج۱، ص ۵۳۱، کتاب الجنائز، حدیث ۱۳۹۰/۱۲۶ «و هذا الحدیث صحیح علی شرط مسلم و لم یخرجاه» و بیهقی شافعی، السنن الکبری: ج ۵، ص ۴۵۴، کتاب الجنائز، جماع أبواب البکاء علی المیت، باب زیارت القبور، ح ۷۲۹۳٫

[۱۲]– «فهو حدیث صحیح بلاشک … هذا من الأحادیث التی تجمع الناسخ و المنسوخ و هو صریح فی نسخ نهی الرجال عن زیارتها و أجمعوا علی أن زیارتها سنه لهم و أما النساء ففیهن خلاف لأصحابنا قدمناه و قدمنا أن من منعهن قال: النساء لایدخلن فی خطاب الرجال و هو الصحیح عندالأصولیین». نووی شافعی، المنهاج فی شرح صحیح مسلم بن الحجاج: ج ۳، ص ۴۰، کتاب الجنائز، باب ۳۶ الاستغفار للمیت و زیارته، شرححدیث ۱۰۵/۹۷۶٫ البته استدلال نووی برای تحریم زیارت قبور برای زنان مورد مناقشه است.

[۱۳]– حاکم نیشابوری شافعی، المستدرک علی الصحیحین: ج۱، ص ۵۳۳، کتاب الجنائزف حدیث ۱۳۹۵/۱۳۱٫  هذا حدیث رواته عن آخرهم ثقات.

[۱۴]– هیثمی، مجمع الزوائد و منبع الفوائد: ج ۳، ص ۵۸، باب زیاره القبور.

[۱۵]– همان. رواه البزار و رجاله ثقات.

[۱۶]– عینی حنفی، عمده القاری شرح صحیح البخاری: ج ۸، ص ۶۹، کتاب الجنائز، باب زیاره القبور، شرح حدیث ۴۴، به نقل از طبرانی.