در دو مورد صلوات بر محمّد و آل او (علیهم السّلام) واجب است:

الف. در نماز

برخی علمای اهل سنّت و همه فقهای شیعه امامیه اتفّاق دارند بر این‌که در تشهدِ نماز اکتفا به درود فرستادن بر پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) جایز نیست؛ بلکه واجب است که بعد از درود بر پیامبر ص، بر ال او نیز درود فرستاده شود. احمد بن حنبل و شافعی در این‌باره روایت نقل کرده‌اند:[۱]

ـ کعب بن عجره می‌گوید: رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) دائماً در نمازهای خود این چنین می‌گفت: «کَمَا صَلَّیْتَ عَلَى إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ»[۲].

ـ شکّی نیست که متابعت از پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در نماز واجب است؛ زیرا که آن حضرت (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: «همچنان که من نماز می‌خوانم، شما نیز نماز بخوانید».[۳]

ـ ابومسعود انصاری می‌گوید که پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: «مَنْ صَلَّى صَلَاهً وَ لَمْ یُصَلِّ فِیهَا عَلَیَّ وَ عَلَى أَهْلِ بَیْتِی لَمْ تُقْبَلْ مِنْهُ»[۴]؛ «هر کس نماز بخواند و در آن به من و اهل بیتم درود نفرستد، نمازش مورد قبول نیست.»

ـ جابر بن یزید جعفی از امام باقر (علیه السّلام) و او از ابومسعود انصاری نقل می‌کند که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: «مَنْ صَلَّى صَلَاهً لَمْ یُصَلِّ فِیهَا عَلَیَّ وَ عَلَى أَهْلِ بَیْتِی لَمْ تُقْبَلْ مِنْهُ»[۵]؛ «هرگاه شخصی نمازی بخواند و در آن بر من و اهل بیتم درود نفرستد، نمازش مورد قبول واقع نمی‌شود».

ب. در غیر نماز

از روایات نیز استفاده می‌شود که هنگام درود فرستادن بر پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در غیر نماز، لازم است اهل بیت او را نیز در آن شریک گردانید.

ابومسعود انصاری می‌گوید: رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) وارد مجلس سعد بن عباده شد. بشیر بن سعد ـ که همان ابوالنعلیهم السلامان بن بشیر است ـ به رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) عرض کرد: امر کردید ما را که درود بر شما بفرستیم، کیفیت درود را برای ما ترسیم کنید؟

پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) لحظاتی سکوت نمود که ما آرزو کردیم کاش از آن حضرت سؤال نکرده بودیم، آن‌گاه فرمود: بگویید: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ عَلَى إِبْرَاهِیمَ وَ بَارِکْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا بَارَکْتَ عَلَى إِبْرَاهِیمَ فِی الْعَالَمِینَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ وَ السَّلَامُ کَمَا قَدْ عَلِمْتُمْ».[۶]

ابوسعید خدری می‌گوید: به رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) عرض کردیم: کیفیّت سلام بر تو را دانستیم، حال کیفیّت درود بر تو چگونه است؟

پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: بگویید: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ، کَمَا صَلَّیْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ، وَ بَارِکْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، کَمَا بَارَکْتَ عَلَى إِبْرَاهِیمَ».[۷]

منبع: پرسشها و پاسخهای دانشجویی شیعه و اهل سنت؛ دفتر نشر معارف تدوین و تألیف: علی اصغر رضوانی، مصطفی عزیزی

[۱]. المجموع، ج ۳، ص ۴۶۵؛ فتح العزیز، ح ۳، ص ۵۰۳؛ الشرح الکبیر، ج ۱، ص ۶۱۶ و … .

[۲]. صحیح مسلم، ج ۱، ص ۳۵۰٫

[۳]. صحیح بخاری، ج ۱، ص ۱۶۲؛ سنن دارمی، ج ۱، ص ۲۸۶٫

[۴]. سنن دارقطنی، ج ۱، ص ۳۵۵٫

[۵]. همان.

[۶]. همان.

[۷]. صحیح بخاری، ج ۳، ص ۱۱۹، کتاب التفسیر، تفسیر سوره الاحزاب.