اگر دین به شریعت، محدود شود انحراف حتمی است. البته حذف شریعت هم موجب انحراف است چراکه شریعت، مناسک است. حذف ولایت موجب تغییر معنای توحید می‌شود و هر کسی راهی مخصوص به خود برای رسیدن به خدا تصویر می کند; «الطرق الی الله بعدد انفاس الخلائق»! همان که امروز از آن به کثرت گرایی و پلورالیسم تعبیر می‌شود. وقتی ولایت حقه برداشته شود، صراط‌های مستقیم پدید می آید. اما با وجود ولایت، تنها یک صراط به سوی خدا خواهد بود؛ «عَلِی هُوَ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیمُ». این انحراف گاهی شکل ذوقی و مشرب عرفانی هم به خود گرفته است. وقتی حلقه اتصال عالم به توحید برداشته شود همه موسی خواهند بود حتی فرعون. وقتی چنین انحرافی اتفاق افتاد دیگران جایگزین ولی خدا می شوند و «یخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُماتِ». در چنین ظلمتی، سیدالشهداء(ع) با یزید برابر می‌شود؛ یزید را خلیفه ای می نامند که باید با او بیعت کرد. اما اگر فضا نورانی باشد سیدالشهداء(ع) مجبور به بیعت نمی شود.