در برخی از تفاسیر بیان شده است واژه «کلمه» در آیه ۱۰۹ سوره کهف، به معنای مخلوق است. این تفسیر بر چه اساسی است؟ شاید «کلمه» به معنای فرشته باشد!

پاسخ اجمالی

درباره این که مقصود از «کلمات»، در آیه شریفه: «قُلْ لَوْ کانَ الْبَحْرُ مِداداً لِکَلِماتِ رَبِّی لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَنْ تَنْفَدَ کَلِماتُ رَبِّی وَ لَوْ جِئْنا بِمِثْلِهِ مَدَداً»؛[۱] چیست، دیدگاه های مختلفی از سوی مفسّران بیان شده است که به چند نمونه اشاره می شود.
۱ – مقصود از «کلمات»، در این آیه، مخلوقات الهى است؛ زیرا «کلمات» جمع کلمه است، در اصل به معناى الفاظى است که با آن سخن گفته می شود. به تعبیر دیگر؛ لفظى است که دلالت بر معنا دارد، اما از آن جا که هر یک از موجودات این جهان دلیل بر علم و قدرت پروردگار است گاهى به هر موجودى «کلمه اللَّه»، اطلاق می شود، به ویژه این تعبیر در مورد موجودات مهم و با عظمت بیشتر آمده است، چنان که قرآن مجید در مورد حضرت عیسى(ع) می فرماید: «إِنَّمَا الْمَسِیحُ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَ کَلِمَتُهُ أَلْقاها إِلى‏ مَرْیَمَ»؛[۲] مسیح عیسى بن مریم فقط فرستاده خدا، و کلمه (و مخلوق) او است، که او را به مریم القا نمود.
در حقیقت قرآن در آیه «لَوْ کانَ الْبَحْرُ مِداداً لِکَلِماتِ رَبِّی…» به این واقعیت توجه مى‏دهد که گمان مبرید عالم هستى محدود به آن است که شما می بینید یا می دانید یا احساس می کنید، بلکه آن قدر عظمت و گسترش دارد که اگر دریاها مرکّب شوند و بخواهند نام آن و صفات و ویژگی هاى آنها را بنویسند، دریاها پایان می یابند پیش از آن که موجودات جهان هستى را شمارش کرده باشند.[۳]
۲ – احکام و مقدرات الهی.[۴]
۳ – منظور، وعده و وعید است که خداوند به نیکوکاران و بدکاران داده است.[۵]
۴ – منظور از کلمات؛ معانى و فواید کلمات خدا است؛ یعنى قرآن و دیگر کتاب های آسمانى است، نه خود کلمات.[۶]
علامه طباطبایی در دلیل این که مقصود از کلمات در آیه شریفه، مخلوقات الهی است، می نویسد: اگر قرآن فعل خدا را «کلمه» نامیده براى این است که فعل او بر وجود او دلالت می کند از همین جا است که مسیح، کلمه خدا نامیده می شود. همچنین از این جا روشن می شود که هیچ عینى از اعیان خارجى و هیچ واقعه‏اى از وقایع به وجود نمی آید، مگر آن که بر ذات خداى تعالى دلالت دارند، و از این جهت کلمه او است.[۷]
لازم به یاد آوری است که در هیچ کدام از دیدگاه های ذکر شده، «کلمات»، به فرشتگان تفسیر نشده است. اما بنابر دیدگاه اول که کلمات را به مخلوق تعبیر نموده، شامل فرشته نیز -به عنوان یکی از مخلوقات الهی- می شود.

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. کهف، ۱۰۹٫ «بگو: اگر دریاها براى (نوشتن) کلمات پروردگارم مرکّب شود، دریاها پایان می گیرد. پیش از آن که کلمات پروردگارم پایان یابد هر چند همانند آن (دریاها) را کمک آن قرار دهیم».

[۲]. نساء، ۱۷۱.

[۳]. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۱۲، ص ۵۷۲ – ۵۷۳، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش؛ و رک: طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، ج ۱۳، ص ۴۰۳، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق؛ بانوى اصفهانى، سیده نصرت امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج ۸، ص ۸۹، نهضت زنان مسلمان، تهران، ۱۳۶۱ش.

[۴]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی‏، محمد جواد، ج ۶، ص ۷۶۹، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.

[۵]. به نقل از:همان، ص ۷۷۰.

[۶]. به نقل از: همان.

[۷]. المیزان فى تفسیر القرآن، ج ۱۳، ص ۴۰۴.