معنا و تفاوت «اعلی» و «عظیم» در چیست؟

پاسخ اجمالی

الف. «عظیم‏»؛ به معنای بزرگ و ضدّ صغیر(کوچک) است.[۱] خواه محسوس باشد؛ مثل‏ «فَکانَ کُلُّ فِرْقٍ کَالطَّوْدِ الْعَظِیمِ»،[۲] و خواه معقول و معنوى؛ مانند «وَ نَجَّیْناهُ وَ أَهْلَهُ مِنَ الْکَرْبِ‏ الْعَظِیمِ»،[۳] و «وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ‏ الْعَظِیمَ».[۴]
«عظیم»؛ از اسمای حسناى الهی است و مراد از آن عظمت واقعى و معنوى است، نه مثل عظمت جسم.[۵] این کلمه در قرآن مجید در وصف خدای تعالى آمده است؛ مانند «وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظیمُ».[۶]  همچنین براى اجر فَوز،[۷]عرش،[۸] کرب،[۹] و غیره نیز به  کار رفته است.
ب. «أَعْلَى» از ریشه «علو» به معنای بالا، و نقطه مقابل واژه «سفل» است.[۱۰] و «اعلی»؛ یعنی شریف‏تر و برتر.[۱۱]
معنای «اعلی» در آیه شریفه «سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَى»؛[۱۲] یعنی این  که خداوند برتر از آن است که چیزى با او مقایسه شود.[۱۳] تعبیر به «اعلى» بیانگر این حقیقت است که خداوند از هر کس و هر چیز و هر چه تصوّر کنیم، و هر خیال و قیاس و گمان و وهم، و هر گونه شرک جلى و خفى برتر و بالاتر است.[۱۴]
ج. با توجه به مطالب بالا؛ در تفاوت میان اعلی و عظیم باید گفت: در «اعلى» جنبه مقایسه خداوند با دیگر موجودات او مورد نظر است، ولى در عظیم چنین جهتى مورد نظر نمی  باشد.
البته در این مورد، تفسیر دیگری نیز موجود است که اگر چیزی با توجه به حقارتى که دارد به او منسوب‏ گردد، او «عظیم» و «کبیر» خواهد بود، و اگر با توجه به دنائت و پستى(معنوی) که دارد به او انتساب یابد، او «علىّ»، «اعلى» و «متعالى» می  باشد. [۱۵]

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج ۵، ص ۱۷، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش؛ جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح (تاج اللغه و صحاح العربیه)، محقق، مصحح، عطار، احمد عبد الغفور، ج ۵، ص ۱۹۸۷، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ اول، ۱۴۱۰ق؛ ابن درید، محمد بن حسن، جمهره اللغه، ج ‏۲، ص ۹۳۱، بیروت، دار العلم للملایین‏، چاپ اول. 

[۲]. شعراء، ۶۳: «…و هر پاره  اى همچون کوهى بزرگ بود».

[۳]. صافات، ۷۶: «و او و کسانش را از اندوه بزرگ رهانیدیم».

[۴]. حجر، ۸۷: «و به راستى، به تو سبع المثانى‏[سوره فاتحه‏] و قرآن بزرگ را عطا کردیم».

[۵]. قاموس قرآن، ج ۵، ص ۱۷ – ۱۸؛ و نیز ر.ک: عسکرى، حسن بن عبدالله‏، الفروق فی اللغه، ص ۱۷۷ – ۱۷۸، بیروت، دار الافاق الجدیده، چاپ اول.

[۶]. شوری، ۴٫

[۷]. نساء، ۱۳٫

[۸]. توبه، ۱۲۹٫

[۹]. انبیاء، ۷۶٫

[۱۰]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن‏، ص ۵۸۲، بیروت، دارالقلم‏، چاپ اول؛ بستانی، فؤاد افرام، مهیار، رضا، فرهنگ ابجدی عربی-فارسی، ص ۹۸، تهران، انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش.

[۱۱]. مفردات الفاظ القرآن‏، ص ۵۸۳٫ 

[۱۲]. اعلی، ۱؛ مفردات الفاظ القرآن‏، ص ۵۸۳٫

[۱۳]. مفردات ألفاظ القرآن، ص ۵۸۳٫

[۱۴]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏۲۶، ص ۳۸۴، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.

[۱۵]. ر.ک: طباطبایى، سیدمحمد حسین، ‏الرسائل التوحیدیه، ص ۴۱، بیروت، مؤسسه النعمان‏، چاپ اول، بی  تا.