با مراجعه به منابع تاریخى، مى‌توان زنده ماندن عده‌اى را به دست آورد، در دو بخش بنى هاشم و اصحاب دیگر معرفى مى‌کنیم:

یک. بنى هاشم:

  ۱ – امام سجاد (علیه‌السلام)

  ۲ – حسن بن حسن معروف به حسن مثنّى

  او در روز عاشورا در حالى‌که مجروح بود، اسیر شد و در حالى‌که اسماء بن خارجه قصد کشتن او را داشت، عمربن سعد نگذاشت کشته شود. او با فاطمه دختر امام حسین (علیه‌السلام)  ازدواج کرد و در ۳۵ سالگى دار فانى را وداع گفت. او مدتى متولى اوقاف و صدقات حضرت على (علیه‌السلام)  بود.[۱]

 حسن بن حسن پدر عبدالله بن حسن (معروف به عبدالله محض)، پدر محمد بن عبدالله (معروف به نفس زکیه) است و به جهت آنکه اولین علوى‌اى بود که از پدر و مادر علوى به دنیا آمده بود، به این لقب ملقب شد.

  ۳ – زید بن حسن (علیه‌السلام)

  او نیز از فرزندان امام حسن (علیه‌السلام)  بود که بعضى منابع، گزارش حضور او را در کربلا ذکر کرده‌اند.[۲] او مدّت نود سال زیست و از بزرگان بنى‌هاشم به حساب مى‌آمد که مدّت‌ها متولّى صدقات پیامبر اکرم صلى‌الله‌علیه‌و‌آله بود.[۳]

 ۴ – عمرو (عمر) بن حسن (علیه‌السلام)

  گزارش حضور او در کربلا و زنده ماندنش پس از این واقعه در بعضى از منابع ذکر شده است.[۴]

 ۵ – محمد بن عقیل

  ۶ – قاسم بن عبدالله بن جعفر[۵]

دو. اصحاب دیگر:

  ۱ – عقبه بن سمعان

او غلام رباب همسر امام حسین (علیه‌السلام)  بود که در روز عاشورا اسیر گردید و به نزد عمر بن سعد برده شد. هنگامى که عمر شنید او برده است، دستور آزادى او را داد.[۶]

 ۲ – ضحاک بن عبدالله مشرقى

  او با امام حسین (علیه‌السلام)  چنین شرط کرده بود: تا مادامى که آن حضرت یار و یاورى دارد، در کنار او باشد و هنگامى که امام (علیه‌السلام)  تنها شد، بتواند آن حضرت را ترک کند. از این رو در روز عاشورا و در آخرین لحظات به نزد امام (علیه‌السلام)  آمد و شرط خود را یادآور شد. امام (علیه‌السلام)  او را تصدیق کرده اما پرسید: چگونه خود را نجات مى‌دهى؟ سپس فرمود: اگر بتوانى خود را نجات دهى، از نظر من مانعى ندارد.

  او پس از شنیدن این سخن، سوار بر اسب خود شد و با جنگ و کشتن دو نفر از سپاه دشمن و شکافتن صف آنها، توانست به طور معجزه‌آسا خود را نجات دهد.[۷] مورخان بعدها از او به عنوان یکى از راویان حوادث مختلف عاشورا بهره بردند.[۸]

 ۳ – غلام عبدالرحمن بن عبدالله انصارى

  او در صحنه کربلا حضور داشته و ناقل برخى از روایات بوده است. او مى‌گوید: هنگامى که دیدم یاران کشته شدند، من از صحنه فرار کرده و خود را نجات دادم.[۹]

 ۴ – مرقع بن ثمامه اسدى

  ۵ – مسلم بن رباح مولى على[۱۰]

 همان‌گونه که ذکر شد، تعداد فراوانى از روایات واقعه کربلا که در کتاب‌هاى تاریخى به یادگار مانده، با واسطه یا بى‌واسطه از این افراد نقل شده است.

نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها

نویسنده:گروه مؤلفان

[۱] – بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۱۶۶ و ۱۶۷٫

[۲] – مقاتل الطالبیین، ص ۱۱۹؛ به نقل از: شهید جاوید، ص ۱۰۹٫

[۳] – بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۱۶۳ـ۱۶۵٫

[۴] – تاریخ طبرى، ج ۴، ص ۳۵۹؛ به نقل از: شهید جاوید، ص ۱۰۹٫

[۵] – سیر اعلام النیلاء، ج ۳، ص ۲۰۳؛ به نقل از: شهید جاوید، ص ۱۰۹٫

[۶] – وقعه الطف، مقدمه، ص ۳۲؛ به نقل از: تاریخ طبرى، ج ۵، ص ۴۵۴٫

[۷] – الکامل فى التاریخ، ج ۲، ص ۵۶۹٫

[۸] – وقعه الطف، ص ۳۴ و ۳۵ مقدمه.

[۹] – وقعه الطف، ص ۳۵؛ مقدمه به نقل از: تاریخ طبرى، ج ۵، ص ۴۲۱ و ۴۲۲٫

[۱۰] – شهید جاوید، ص۱۰۹ به نقل‌از:تاریخ طبرى، ج۴، ص۳۴۷ و تهذیب تاریخ ابن‌عساکر، ج۴،ص۳۳۸٫