اساسی ترین منابع تفسیری قرآن کریم چیست؟
در زمان پیامبر اسلام(ص) نیاز جدّى به موضوعیت یافتن منابع تفسیر نبود؛ زیرا آن حضرت به تمام سؤالاتى که درباره ی آیات قرآن کریم مطرح مىشد بنا بر وظیفه ای که از جانب خداوند داشت[۱] پاسخ می فرمودند. اما بعد از رحلت آن حضرت و پیدایش اختلاف در بین یاران پیامبر(ص) به تدریج مسئلهاى به نام منابع و مصادر تفسیر پدید آمد. برخی از منابع تفسیری بین اهل سنت و شیعیان مشترک است و در برخی دیگر از منابع تفسیری بین این دو گروه اختلاف نظرهایی وجود دارد.
منابع تفسیرى شیعه عبارت اند از:
۱ – قرآن کریم؛ یعنی تفسیر قرآن به قرآن.
۲ – سنت نبوی؛ یعنی احادیث و روایاتى که به طریق معتبر از پیامبر اکرم(ص) نقل شدهاند.
۳ – روایاتى که از امامان معصوم(ع) نقل شده است.
۴ – اجتهاد مفسّران
البته اجتهاد به معناى شیوه درست استنباط و فهم مطالب براساس نصوص قرآنى و احادیث اهل عصمت(ع) است و به معناى دلیل مستقلّى در برابر قرآن کریم و حدیث نیست.[۲]
منابع تفسیرى اهل سنّت
۱ – قرآن کریم
۲ – سخنان پیامبر اکرم(ص)
۳ – سخنان صحابه
۴ – اجتهاد و استنباط صحابه
۵ – اخبار اهل کتاب (یهود و نصارا)[۳]
لازم به یاد آوری است که دانشمندان اهل سنت، ائمه(ع) را تنها، راویان حدیث و واسطه در نقل، همچون دیگر راویان از صحابه و تابعین، به شمار آوردهاند، همچنان که دانشمندان شیعه سخنان صحابه را این گونه می دانند؛ یعنی اگر شرایط قبول و حجیت را دارا بودند مورد استفاده و عمل قرار می دهند، در غیر این صورت به آن عمل نمی کنند.
پس منابع مشترک تفسیری شیعه و اهل سنت عبارت اند از:
۱ – قرآن کریم یا همان تفسیر قرآن به قرآن
۲ – سنت نبوی؛ یعنی احادیث و روایاتی که به طریق معتبر از پیامبر(ص) پیرامون تفسیر آیه ای نقل شده اند.
برخی از اهل فن، منابع و روش های دیگری را نیز اضافه کردند که البته بین منابع تفسیر و ابزار آن فرق نگذاشته و همه را به عنوان منابع تفسیری ذکر نمودند، برای اطلاع بیشتر به آن مراجعه شود.[۴]
اما باید پذیرفت که روش تفسیر نقلى، اصلی ترین و باسابقه ترین شیوه و شکل تفسیر و راه فهم معانى قرآن کریم است.[۵]
منبع:اسلام کوئست
پی نوشت:
[۱]. «وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ»؛ و ما این ذکر [قرآن] را بر تو نازل کردیم، تا آنچه به سوى مردم نازل شده است براى آنها روشن سازى و شاید اندیشه کنند؛ نحل، ۴۴٫
[۲]. مروتى، سهراب، پژوهشى پیرامون تاریخ تفسیر قرآن، ص ۲۷۶، نشر رمز، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۱ش؛ دیارى بیدگلى، محمد تقی، پژوهشى در باب اسرائیلیات در تفاسیر، ص ۲۸ – ۳۰، سهروردی، تهران، چاپ دوم، ۱۳۸۳ش.
[۳]. پژوهشى در باب اسرائیلیات در تفاسیر، ص ۳۰ – ۳۴؛ پژوهشى پیرامون تاریخ تفسیر قرآن، ص ۲۷۶٫
[۴]. رضائى اصفهانى، محمد على، در آمدى بر تفسیر علمى قرآن، ص ۷۴ – ۸۷، اسوه، قم، چاپ اول، ۱۳۷۵ش.
[۵]. پژوهشى در باب اسرائیلیات در تفاسیر، ص ۲۸٫
پاسخ دهید