تعالیم و آموزه‌های سوره عنکبوت به صورت خلاصه و فشرده چیست؟

پاسخ اجمالی

سوره‌ی عنکبوت ۶۹ آیه دارد، و مشهور در میان مفسران این است که تمام این سوره در مکه نازل شده است؛ چرا که محتواى آن هماهنگ با محتواى سوره ‌هاى مکى است که در آن سخن از مبدأ و معاد؛ قیام انبیاى بزرگ پیشین و مبارزه آنها با مشرکان و بت پرستان جبار و ستمگر و پیروزى آنها و نابودى این گروه ظالم است.
نام‌گذارى این سوره به «عنکبوت» از آیه ۴۱ آن گرفته شده است. در آن آیه بت پرستان را که تکیه بر غیر خدا مى ‌کنند، تشبیه به عنکبوت مى کند که تکیه ‌گاهش، تارهاى سست و بى‌ ‌بنیاد است.
این سوره مبارکه، قبل از هجرت پیامبر اسلام(ص) در اواخر زندگى مسلمانان در مکه معظمه نازل شد. و آن زمان براى مؤمنان از زمان‌‌ هاى سخت و مشکل به شمار مى‌‌ رفت؛ لذا این سوره مؤمنان و مسلمانان را به تثبیت ایمان وادار مى‌‌ کرد … این سوره حاوى داستان‌ هایى از پیامبران، جهاد و گرفتارى آنان، نابود شدن کافران، و نصرت و پیروزی مؤمنان است.
به طور کلی مطالب این سوره تقریباً به چهار قسمت تقسیم مى‌ شود:
۱ – این سوره در باره حقیقت ایمان، موضوع سنت امتحان و آزمایش الهی و وضع منافقان گفت‌وگو مى ‌کند.
۲ – بخشی از مطالب این سوره، حاوى داستان‌‌ ‌هاى نوح، ابراهیم، لوط و شعیب(ع) است. در این بخش همچنین به داستان قبیله عاد و ثمود هم اشاره مى ‌‌کند. قرآن کریم در این آیات از طریق بیان گوشه‌‌‌ هایى از سرنوشت پیامبران بزرگ، در حقیقت به دلدارى پیامبر اسلام(ص) و مؤمنان می‌‌پردازد. و با بیان این داستان‌‌ها به ما می‌‌آموزد که آنان چگونه با مفسدان و تبهکاران امت‌‌هاى خویش به مبارزه و جهاد برخاستند، و خدا تبهکاران را هلاک کرد و بندگان مخلصش به پیروزى رسیدند. این همه ما را به یاد او که پروردگارمان است مى ‌اندازد تا این‌که او را پیشوا و رهنماى خود قرار دهیم، و این‌را بدانیم که سنت‌‌هاى مبارزه در میان اولیای الهی جریان داشته است.
خداوند از طریق داستان ابراهیم و گفت‌وگوى جریان یافته میان او و قوم مشرکش، بطلان بت‌ها را به یاد ما مى‌ آورد، و این‌که آنها نماینده پیوندهاى اجتماعى باطلى بوده‌اند که نادرستى و بطلانشان در آخرت آشکار مى‌ شود.
۳ – در بخش سوم؛ داستان‌‌هاى عده‌ اى از فرستادگان بزرگوار خدا به اختصار بیان شده، و خلاصه گفتار در سرنوشت تکذیب کنندگان ایشان آمده است. از سنت‌‌هاى الهى جریان یافته در آنان یاد مى‌‌ شود – سنت انذار، سنت رفض و طرد، و سنت عذاب هلاک کننده- تا شاید ما به واسطه آن داستان‌‌ها، به حقایق بزرگ معرفت پیدا کنیم، بویژه از آنچه به جهاد در راه خدا ارتباط پیدا مى‌‌ کند با خبر شویم. در حقیقت در این قسمت؛ از توحید و نشانه‌ ‌هاى خدا در عالم آفرینش، و مبارزه با شرک، سخن مى ‌‌گوید، و وجدان و فطرت انسان‌‌ها را در این‌‌جا به داورى مى‌ ‌طلبد.
۴ – قسمت دیگرى از این سوره؛ مباحث متنوعى پیرامون ضعف و ناتوانى معبودهاى ساختگى، و عابدان آنها است. همچنین عظمت قرآن و دلایل حقانیت پیامبر اسلام(ص) و لجاجت مخالفان، نیز به یک سلسله مسائل تربیتى؛ مانند نماز، نیکى به پدر و مادر، اعمال صالح، و شیوه بحث و برخورد منطقى با مخالفان می‌پردازد.[۱]

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج  ۱۶، ص ۱۹۸- ۱۹۹، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۴ش؛ مدرسی، سید محمدتقی، مترجمان، تفسیر هدایت، ج  ۹، ص ۳۷۶- ۳۸۱، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى، مشهد، ۱۳۷۷ش؛ نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان، ج  ۱۵، ص ۲۲۷، اسلامیه، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۸ق.