در روایات، فضایل متعددی را برای شیعیان علی علیه‌السلام شمرده اند؛ برای مثال، در روایتی آمده است: «جابر بن عبدالله انصاری می گوید: روزی به خدمت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله رسیده بودیم که با علی بن ابی طالب رو در رو شدیم، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به او فرمود: ای ابوالحسن! آیا نمی خواهی تو را بشارتی دهم؟ حضرت فرمود: بله، ای رسول خدا. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: این جبرئیل است که از سوی خدای جل جلاله به من خبر می دهد که به شیعیان و محبان تو نُه ویژگی را عطا فرموده است: مدارا به هنگام مرگ، انس در وحشت، نور در ظلمت و تاریکی، ایمنی در ترس، عدالت در حساب رسی، عبور از صراط و ورود به بهشت پیش از دیگران. شیعیان تو نورشان پیش رویشان است و کنار آن ها، در جریان است[۱].

از فقره «و دخول الجنه قبل سایر الناس» شاید بتوان استفاده کرد که شیعیان حضرت علی علیه‌السلام، هیچ گاه وارد آتش دوزخ نمی شوند، چه این که آنان پیش از همه وارد بهشت می شوند.
در روایت دیگری از امام صادق علیه‌السلام آمده است که تمام شیعیان ما در بهشت هستند[۲].

البته توجه به این نکته مهم است که «شیعه» در روایات یاد شده و مانند آن ها، شیعه ادعایی نیست، بلکه «شیعه راستین» مراد است. در روایات برای تشخیص شیعه راستین، ملاک هایی مطرح شده است. در روایتی از امیرالمؤمنین علیه‌السلام نقل شده است که فرمود: «شیعیان ما را به دو ویژگی بشناسید، که اگر این دو ویژگی در آن ها بود، شیعه من هستند. نماز در وقت آن و هم یاری با برادران مؤمن با مال؛ اگر این دو خصلت در آنان نبود، از آن دور شو»[۳].

در روایتی از امام حسن عسکری از پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله آمده است که شیعیان و دوستداران آن ها به چند دسته تقسیم شده اند، گروهی که گناهان آن ها کم است در دنیا و یا هنگام مرگ با سختی هایی روبه رو می شوند و تصفیه می گردند؛ برخی نیز که گناهانشان سنگین تر است، کارشان به بعد از مرگ می انجامد و در مراحل بعدی (برزخ و قیامت) تصفیه می شوند، برخی نیز که گناهان سنگینی دارند کارشان به جهنم می کشد. اینان به طبقه بالای جهنم وارد شده و پس از تصفیه و پاک شدن بیرون آمده و به بهشت می روند. به فرموده پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله اینان «شیعه» نیستند، بلکه دوستداران و علاقه مندان اند. در ادامه حدیث آمده است: شخصی از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله سؤال کرد: فلانی به ناموس همسایه اش نگاه می کند و اگر برای او ممکن شود، از گناه ابایی ندارد. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله غضب کرده، فرمودند: او را نزد من بیاورید! شخص عرض کرد: او از شیعیان و معتقدان به شما و علی است و از دشمنان شما بری است! حضرت فرمود: اگر او از شیعیان ما است که این دروغ است؛ شیعه ما کسی است که علاوه بر پیروی در اعتقادات ها در اعمال نیز از ما پیروی کند و آنچه که از او نقل کردی، جزو اعمال ما نیست[۴].

برخی از محققان، نفی اسم «شیعه» در این حدیث و احادیث مشابه را به برخی از گنهکاران، نفی کمال می دانند؛ یعنی شیعیان درجاتی دارند که هرکس به سهم خود بهره مند می شود؛ چنان که در آیه ۲ سوره انفال می خوانیم: «مؤمنان، همان کسانی هستند که چون خدا یاد شود دل هایشان بترسد، و چون آیات او بر آنان خوانده شود بر ایمانشان بیفزاید و بر پروردگار خود توکّل می کنند».

همچنین در روایت دیگری از امام باقر علیه‌السلام می خوانیم که آن حضرت در پاسخ شخصی که گفته بود: شیعه بین ما زیاد است، فرمود: آیا غنی و ثروتمند بر فقیر عطوفت دارد؟ و آیا نیکوکار از گنهکار در می گذرد و برادری می کنند؟ آن شخص پاسخ داد: خیر! حضرت فرمود: آن ها شیعه نیستند، شیعه کسی است که این چنین باشد[۵].

بنابرین این آیه نیز به کسانی اشاره دارد که مراحل بالای ایمان قرار دارند و این به معنای انکار ایمان از دیگر مؤمنان که از صفات یاد شده در آیه بی بهره اند نمی باشد[۶].

[۱] ر. ک: خصال، شیخ صدوق، ج ۲، ص ۴۱۴، انتشارات در جامعه مدرسین، قم ۱۴۰۳، هـ. ق

[۲] . «شیعتنا کلهم فی الجنه… ». مشکلات الانوار، ابوالفضل علی بن حسن طبرسی، ص ۹۱ ـ ۹۲، کتابخانه حیدریه، ۱۳۸۵ هـ، ق

[۳] . (اختبروا شیعتی بخصلتین فان کانتا فیهم فهم شیعتی: محافظتهم علی اوقات الصلوه، و مواساتهم مع اخوانهم المؤمنین بالمال و ان لم تکونا فیهم فاعزب ثم اعزب ثم اعزب[۳]).

[۴] تفسیر امام حسن عسکری(ع)، ص ۳۰۶ ـ ۳۰۷، ط جدید

[۵] اصول کافی، محمد بن یعقوب کلینی، ج ۲، ص ۱۷۳، دارالکتب الاسلامیه / نیز بنگرید بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۶۵، ص ۱۶۴ – ۱۶۵، مؤسسه الوفاء ـ بیروت

[۶] الشیعه فی احادیث الفریقین، ص ۵۴۳