ابن ملجم انسانى است که مى توانست راه درست یا نادرست را بپیماید. انسان همیشه بین دو راه واقع است: «وَ هَدَیْناهُ النَّجْدَیْنِ؛ ما انسان را به دو راه حق و باطل آشنا ساختیم.»[۱] انسان با میل و اراده خود راه حق یا باطل را بر مى گزیند و به حرکت در آن مى پردازد. ذات اقدس اله که از گذشته و آینده و حال با خبر است، مى داند که فلان شخص وقتى به بلوغ رسید و سر دو راهى واقع شد، با اختیار خود، رفیق ناباب بر مى گزیندو کج راهه مى رود. خداوند این علم غیب را به امام و پیامبر نیز عطا مى کند. آن ها هم مى دانند این شخص آن کار را انجام مى دهد؛ ولى این آگاهى حق انتخاب را از فرد سلب نمى کند. او مى تواند گزینش درست انجام دهد و در مسیر صحیح قرار گیرد. بدین سبب، معصومین (علیهم السلام) لب به اندرزش مى گشایند؛ هر چند مى دانند با میل خود آن کار را انجام مى دهد.

داستانى به حضرت على (علیه السّلام)  منسوب است که نشان مى دهد انسان مى تواند هر راهى را انتخاب کند و در برابر این انتخاب نیز مسؤول است. حضرت على (علیه السّلام)  در کوفه در حال سخنرانى بود. شخصى آمد و گزارش داد که خالدبن عرطفه مرد. حضرت فرمود: او نمرده است. بار دیگر گفتند: خبر مطمئن داریم که او مرد.

بعد از بار سوم، امام فرمود: او زنده است و ۲۰ سال دیگر، به نفع یزیدیان اموى علیه امام حسین قیام مى کند و گروهى نیز در پى او راه مى افتند. بعد حضرت به یکى از حاضران اشاره کرد و فرمود: فلان شخص هم او را همراهى مى کند. آن شخص عرض کرد: من همراهى اش مى کنم؟ حضرت فرمود: آرى، همراهى نکن؛ ولى مى کنى. بعدها پیش بینى امام تحقق یافت.

این خاصیت علم غیب است. آن ها که علم غیب دارند، مى دانند فلان شخص با میل و اراده خود فلان کار را مى کند و مى تواند نکند. به دلیل این که وقتى انجام داد پشیمان مى شود. وقتى انسان از کارى پشیمان مى شود بدان معنا است که با اختیار خود انجام داده است. خدا مى داند که او، در حالى که مى تواند این کار را انجام ندهد، با اختیار خود مرتکب مى شود. البته قبل از ارتکاب، قصاص نمى توان کرد؛ چون احتمال دارد در آینده بیدار گردد و از ارتکاب ناشایست چشم پوشد.

منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف:آیت اللّه عبداللّه جواد آملی/پرسش وپاسخ دانشجویی

[۱] – سوره بلد۹۰: آیه ۱۰٫