برخى بر این باورند که «شایدِ» خدا، «باید» است ولى باید توجه داشت که لفظ «شاید»، گاهى به «گوینده» و گاهى به «فعل» بر مى گردد. گوینده هم گاهى عالم است گاهى جاهل و گاه شک دارد. ذات اقدس اله گوینده اى نیست که به چیزى جهل یا شک داشته باشد؛ زیرا: «اِنَّهُ بِکُلِّ شَى ءٍ عَلیمْ» است، «بِکُلِّ شَى ءٍ شَهیْد» است، «بِکُلِّ شَى ءٍ مُحیطْ»است و مانند آن. پس استعمال این کلمات بر اساس خصوصیت گوینده آن یعنى خدا نیست بلکه مربوط به فعل است.

گاهى انجام فعل و شدنِ کارى در حد پنجاه، هفتاد و یا نود درصد است، مى گوید شما این کارها را انجام دهید شاید فلان هدف تأمین شود؛ زیرا این پنجاه درصد، همه اجزاء علت نیست بلکه بخشى از اجزاء علت است. مثلاً کسى بر اساس اصول کشاورزى زمین را شخم زده، بذرافشانى، آبیارى و سمپاشى و غیره را انجام داده، اما آیا مى شود گفت صددرصد این ها به بار مى نشینند؟ مسلماً جواب منفى است.

اگر کسى بخواهد با دید باز در این مورد صحبت کند مى گوید: شاید این بذرها به بار بنشینند (مقام فعل) چون یک سرى عوامل پیش بینى نشده اى در راه است که امکان دارد مانع باردهى بذرها شود و البته ذات اقدس اله مى داند کدام یک به بار مى نشیند و کدام یک نمى نشیند، ولى شدن کار را (به بار نشستن) براى ما با لَعَلَّ بکار مى برد.

اینکه مى فرماید روزه بگیرید «لَعَلَّکُم تَتَّقُونُ» به این معنى نیست که خدا معاذاللّه شک دارد، بلکه او مى داند روزه حقیقى تقوا مى دهد ولى اینکه روزه ما آلوده به چه حوادث تلخ و ناگوارى شود و آیا به درجه قبولى برسد یا نه، این لعلّ مربوط به فعل ما است.

مطلب دیگر این است که در بسیارى از موارد اگر به شخصى بگویند فلان کار تو، صد در صد آینده شما را تأمین مى کند گرفتار غرور مى شود. براى اینکه غرور او را نگیرد تعبیر اخلاقى این است که به او گفته شود شاید به مقصد برسى. به هر حال کلمه لَعَلَّ، لیت، عَسى که در قرآن کریم آمده هرگز به ساحت الهى بر نمى گردد.

منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف:آیت اللّه عبداللّه جواد آملی/پرسش وپاسخ دانشجویی