عصمت پیامبران و امامان (علیهمالسلام)، از ابتداى تولد و حتى در رحم مادر است. خداوند متعال از آنجا که مىدانست عدهاى از بندگانش، به اختیار خویش ـ هرچند با استعدادى در سطح سایر افراد ـ بیش از دیگران و در بالاترین حد ممکن، از استعداد خود بهرهبردارى مىکنند؛ تفضلاً این پاداش و موهبت ویژه را به آنان عطا فرمود و آنان را از علم و ارادهاى برخوردار ساخت که به واسطه آن، به «مصونیت کامل و مطلق» برسند. اعطاى این موهبت، معلول شایستگىهاى آنان است؛ نه محصول استعداد جبرى ایشان. با توجه به تحلیل «اصل عصمت»، مىتوان دلیل و چرایى عصمت در دوران کودکى معصومان را به دو وجه تقریر کرد:

یک. عصمت پاداشى

عصمت در طفولیت، به عنوان پاداشى براى عصمت اختیارى در بزرگسالى است؛ یعنى، وقتى خداوند متعال، مىداند فردى در آینده زندگى خود، چه مسیرى را انتخاب مىکند؛ به میزان حسن انتخاب او و تلاش مداوم آیندهاش، وى را از نخستین روز زندگى، مورد لطف و عنایت قرار مىدهد و از لغزشها مصون مىدارد.[۱]

 

دو. زمان تکلیف معصومان

ملاک عصمت «علم و اراده» است و نیز عصمت، متفرع بر شأنیت تکلیف و مسئولیتپذیرى است و این هر دو در طفولیت وجود ندارد. اما این مسئله عمومیت ندارد؛ چرا که علم و اراده، هم در زمان طفولیت هست و هم در زمان بزرگسالى؛ هر چند از لحاظ شدّت و ضعف متفاوت باشند. همچنین زمان تکلیف و مسئولیتپذیرى، نسبت به انسانهاى مختلف، متفاوت است؛ چنان که حضرت عیسى (علیهالسلام) در زمان نوزادى مىفرماید: «قالَ إِنِّی عَبْدُ اللّهِ آتانِیَ الْکِتابَ وَ جَعَلَنِی نَبِیًّا…»؛ «[کودک (عیسى)] گفت: منم بنده خدا، به من کتاب داده و مرا پیامبر قرار داده است».[۲]

یا درباره حضرت یحیى (علیهالسلام) مىفرماید: «یا یَحْیى خُذِ الْکِتابَ بِقُوَّهٍ وَ آتَیْناهُ الْحُکْمَ صَبِیًّا»؛ «اى یحیى! کتاب [خدا] را به جد و جهد بگیر؛ و از کودکى به او نبوت دادیم».[۳]

همچنین براساس نصوص دینى و شواهد مسلّم تاریخى، عدهاى از ائمه (علیهمالسلام) در سنین کودکى و نوجوانى، به مقام والاى امامت نایل آمدند: امام جواد (علیهالسلام) در هفت یا نه سالگى، امام هادى (علیهالسلام) در هشت یا نه سالگى و امام زمان(عج) در چهار یا پنجسالگى.[۴]

بنابراین هر چند عصمت، متفرع بر تکلیف است؛ اما زمان خاصى  نمىتوان براى آن تعیین کرد؛ بلکه زمان تکلیف در انسانها، متفاوت است و براساس شواهد برخى از آدمیان در سنین طفولیت، مکلّف و عهدهدار مقامات و مسئولیتهایى مىشوند و چون ائمه (علیهمالسلام) و برخى، از ابتدا چنین بودند، از عصمت در طفولیت نیز برخوردار بودند.[۵]

 


پی نوشت ها

[۱]– نگا: محمدمحمدى رىشهرى، فلسفه وحى و نبوت، دفتر تبلیغات اسلامى، قم: ۱۳۶۶ ش،ص۲۲۰٫

[۲] – مریم ۱۹، آیه ۳۰٫

[۳]– مریم ۱۹، آیه ۱۲٫

[۴]– شیخ مفید، ارشاد، مؤسسه الاعلمى للمطبوعات، چاپ سوم، ۱۳۹۹ق، صص ۳۱۷ـ۳۱۹ و ۳۲۷ـ۳۶۶٫

[۵]– محمد تقى مصباح یزدى، راهنماشناسى، امیرکبیر، تهران: ۱۳۷۵ ش، ص ۶۷۳٫