با سلام. بر اساس گزارش‌های موجود در منابع کهن تاریخی اولین روضه خوانان اهل بیت علیهم السلام و حضرت زینب کبری سلام الله علیها، بوده‌اند. در توضیح این مطلب به نکات و اسناد تاریخی زیر توجه فرمایید:
اولین سوگواری و روضه خوانی بر سالار شهیدان بلافاصله پس از شهادت امام حسین ـ ع ـ آغاز گردید، این کار در واقع بازتاب عاطفی و پرالتهاب حادثه و به نوعی عکس‌العمل طبیعی آن مصائب جانگداز بود و حالت بزرگداشت و یادمان و شکل تجمّع و محفل و مجلس نداشت، بلکه ساده و خودجوش و بی هیچ حاشیه‌پردازی بود. این وضع تقریبا تا آخر حیات امام چهارم ـ ع ـ (دهه آخر قرن اوّل هجری) طول کشید.

۱- در کربلا: نخستین کسانی که در شهادت امام حسین ـ ع ـ به عزاداری پرداختند، اهل‌بیت آن حضرت و بنی‌هاشم بودند. شروع عزاداری آن حضرت بدون فاصله بعد از شهادت آن جناب در سرزمین کربلا بود؛ و روز عاشورا برای اهل‌بیت روز عزا و اشک و آه و سوز و گداز بود که نیازی به توضیح ندارد. خواهران و دختران آن حضرت که در صحنه کربلا حضور داشتند، آن حوادث تلخ و دلخراش را با اشک و آه و سوز و گداز پشت سر نهادند.

۲- در روز یازدهم محرّم که به دستور عمر بن‌سعد، اهل‌بیت را از خیمه‌ها بیرون آوردند و به سوی کوفه روانه ساختند، کتاب‌های مقاتل، جریان وداع مادران، همسران و دختران داغ دیده شهیدان را ثبت کرده‌اند؛ از جمله، ابومِخْنَف نقل کرده است که زینب کبری ـ س ـ در قتلگاه، چنان سخنان آتشینی به زبان آورد و ناله سرداد که دوست ودشمن را به گریه واداشت؛ نخست جدّش را مورد خطاب قرار داده و گفت: یامحمداه! درود ملائکه آسمان بر تو باد. اکنون این حسین است که بر زمین افتاده، به خون خود آغشته گشته و اعضایش قطعه قطعه گردیده است. یامحمداه! اینها دختران تو هستند که اسیر شده‌اند، اینها فرزندان تو هستند که بر بدن‌هایشان باد صبا می‌وزد![۱]

۳- در کوفه: سومین (مجلس) سوگواریی که اهل‌بیت در آن به عزاداری پرداختند و بر عزیزان خویش گریستند و مردم را نیز به گریه درآوردند؛ در شهر کوفه بود. هنگام ورود اسیران به کوفه، امام سجاد ـ ع ـ ، زینب کبری ـ س ـ ، ام کلثوم و فاطمه صغری خطبه‌هایی ایراد فرمودند و مظلومیّت خاندان خویش را بیان کردند. منابع تاریخی تأثیر این خطبه‌ها را چنین آورده‌اند: بعد از خطبه امام سجاد ـ ع ـ صدای ناله مردم از هر سو بلند شد، در حالی که به همدیگر می‌گفتند: «هلاک شدید ولی خود نمی‌دانید».[۲] راوی می‌گوید: «به خدا سوگند! ]بعد از خطبه جناب زینب ـ س ـ[ مردم کوفه را در آن روز حیران دیدم که دست بر دهان گرفته می‌گریستند. پیرمردی کنار من ایستاده بود، چنان گریه می‌کرد که اشک چشمانش ریشش را تر کرده بود، در آن حال می‌گفت: «پدر و مادرم فدای شما باد؛ پیران شما بهترین پیران و نسل شما بهترین نسل‌هاست که مغلوب ناکسان نمی‌گردند».[۳]

۴- در شام: عکس‌العمل مردم شام نسبت به اسیران اهل‌بیت ـ ع ـ مثل عکس‌العمل مردم کوفه نبود؛ زیرا مردم شام پیوسته تحت تأثیر بنی‌اُمَیّه بودند و دمشق مرکز حکومت آنان به شمار می‌آمد؛ از این رو، نقل کرده‌اند که مردم شام، هنگام ورود اسیران اهل‌بیت ـ ع ـ ، بساط شادی و سرور به راه انداختند[۴] ولی بعد از اینکه امام سجاد ـ ع ـ در مسجد جامع دمشق، خطبه آتشینی ایراد فرمود و خود و خاندانش را به مردم شناساند[۵] و با کلماتی چون: …منم فرزند حسینی که در کنار شط فرات سرش را بریدند… منم فرزند کسی که حرمتش را شکستند و نعمتهایش را سلب کردند و مالش را به غارت بردند و اهل‌بیتش را اسیر کردند؛ منم فرزند کسی که بر کشته شدن صبر کرد و بر این امر فخر نمود….[۶]مظلومیّت پدرش را به مردم گفت؛ مردم سخت تحت تأثیر قرار گرفتند و صدای گریه آنان برخاست. از آن روز جوّ شام منقلب گشت و یزید ملعون مجبور شد، گناه قتل امام را متوجه ابن‌زیاد کند و اهل‌بیت ـ ع ـ توانستند در شام عزاداری کنند.[۷]
می‌توان موارد بالا و اشخاص فوق را نخستین مجالس روضه و اولین روضه خوانان بر سید الشهدا علیه‌السلام معرفی نمود.

منبع:پرسمان

[۱] – طبری، تاریخ‌الامم و الملوک، ج۵، ص۴۵۶؛ ابی‌مخنف، وَقْعَهُالطَّف، ص۲۵۹؛ ابی‌مخنف، نصوص من تاریخ ابی‌مخنف، ج۱، ص۴۹۴؛ به همین مضمون، ابن‌شهراشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ج۴، ص۱۲۲.
[۲] – سید ابن‌طاووس، اَلْمَلْهُوف علی قَتْلَی الطُّفُوف، ص۱۹۹.
[۳] – شیخ مفید، الامالی، ص۳۲۴ ـ ۳۲۳.
[۴] – خوارزمی، مقتل‌الحسین، ج۲، ص۶۰.
[۵] – ابن‌اعثم، کتاب الفتوح، ج۵، ص۱۳۳ ـ ۱۳۲.
[۶] – ر ک: ابن‌شهراشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ج۴، ص۱۲۴.
[۷] – ابن‌اعثم، کتاب الفتوح، ج۵، ص۱۳۳؛ سید ابن‌طاووس، اَلْمَلْهُوف علی قَتْلَی الطُّفُوف، ص۲۱۹.