زندگی امام باقر (ع) چگونه بود؟
حضرت امام محمد الباقر (ع) امامی است که همه لحظات عمر با برکتش، در راه ارشاد و هدایت انسانها به پایان رسید. امامی که از زمینه‌سازیهای پدرش امام سجاد (ع) در راستای معرفی مکتب تشیع و مبارزه با طاغوت زمان بهره‌برداری بسیار کرد، و با تربیت شاگردان برجسته، و تبیین فقه ناب اسلام و اهل بیت ـ علیهم السلام ـ بزرگترین قدم را برای شناسایی تشیع و مکتب اهل بیت ـ علیهم السلام ـ برداشت. او در سن چهار سالگی در کربلا و ماجرای عاشورای حسینی حضور داشت، و در سفر کوفه و شام همراه پدر، همه سختی این سفر را تحمل کرد، و بر اساس فرهنگ عاشورا تربیت شد. او تجسمی از ارزش‌های والای انسانی و کمالات اخلاقی بود، پیامبر اکرم (ص) از او یاد و تجلیل فراوانی نموده است؛ جابر بن عبدالله انصاری می‌گوید: از رسول خدا (ع) شنیدم فرمود: ای جابر! تو به مردی از خاندان من می‌رسی که همنام و همشکل من است، علم را می‌شکافد و تفسیر و توضیح می‌دهد.[۱]
زندگی امام باقر (ع) را می‌توان در سه بخش بیان نمود: ۱ – امام باقر (ع)در عصر پدر (۳۸ سال). ۲ – دوران امامت (۲۰ سال). ۳ – نمونه‌ای از گفتار و رفتار امام باقر (ع).
بخش اول: اسم مبارک آن حضرت محمد ـ لقبش باقر، شاکر و امین. کنیه‌اش ابوجعفر، نام پدر گرامیش علی بن الحسین (ع) و نام مادر بزرگوارش فاطمه دختر امام حسن مجتبی (ع) (در اول رجب سال ۵۷ هـ . ق در مدینه النبی متولد و در سال ۱۱۴ هـ . ق در همان شهر شهید و از دنیا رفت. او از دو طرف نَسَبش به هاشم می‌رسید و هم از دو طرف نسبش به امام علی (ع) می‌رسید، و قبر شریفش مدینه، در قبرستان[۲] بقیع کنار قبر پدر بزرگوارش امام سجاد (ع) می‌باشد.
دوران عمر شریفش: (۱ – سه سال و شش ماه و ده روز با جدّ بزرگوارش امام حسین (ع) . ۲ – سی و چهار سال و پانزده روز با پدرش امام سجاد (ع) . ۳ – نوزده سال و ده ماه و ۱۲ روز مدت امامت).
امام صادق (ع) در باره مقام مادر امام باقر (ع) فرموده است: «کانت صدیقه لم تدرک فی آل الحسن امرأهٌ مثلها»[۳] او یک صدیقه راستگو و راستکردار بود و در خاندان امام حسن (ع) بانویی مانند او یافت نمی‌شود.
بخش دوم و سوم: دوران امامت امام باقر (ع) : در محرم سال ۹۵ هـ . ق پس از شهادت پدر بزرگوارش امام سجاد (ع) دوران امامت امام باقر (ع) هنگامی که ۳۸ سال از عمر شریفش می‌گذشت، آغاز گردید و تا ذیحجه ۱۱۴ هـ . ق حدود ۲۰ سال طول کشید و امام باقر (ع)در این مدت در مدینه زندگی می‌کرد و خلفای عصرش به ترتیب چنین بودند:
۱ – ولید بن عبدالملک، که حدود پنج ماه از امامت امام باقر (ع) در عصر خلافت او واقع شد.
۲ – سلیمان بن عبدالملک، از سال ۹۶ تا ۹۹ هـ . ق که چهار سال و دو ماه از امامت امام باقر (ع) در این عصر بود.
۳ – عمر بن عبدالعزیز، از سال ۹۹ تا ۱۰۱ که دو سال و پنج ماه از امامت امام باقر (ع) با این عصر مصادف شد.
۴ – یزید بن عبدالملک، از سال ۱۰۱ تا ۱۰۵ هـ . ق که چهار سال و دو ماه از امامت امام باقر (ع) در این عصر بود.
۵ – هشام بن عبدالملک از سال ۱۰۵ تا ۱۱۴ هـ .ق که حدود ۹ سال بخش آخر امامت امام باقر (ع) در این عصر پر آشوب واقع شد، و سرانجام به دستور او توسط والی مدینه مسموم شد و به شهادت رسید.[۴]
تأسیس حوزه علمیه و نهضت فرهنگی تشیّع: امام باقر (ع) دریافته بود که فرهنگ تشیع در انزوا قرار گرفته و زیر چکمه جلادان اموی، بی‌رمق مانده است، از این رو لازم بود به یک انقلاب وسیع فرهنگی دست بزند و با تشکیل حوزه علمیه و تربیت شاگردان برجسته، فقه آل محمد (ع) و خط فکری تشیع را آشکار سازد و آن حضرت به خوبی می‌دانست که همین موضوع زمینه عمیق و بنیان کن برای مبارزه با طاغوتیان خواهد شد، و در دراز مدت، شیعیان را به صحنه می‌آورد، و مکتب اهل بیت ـ علیهم السلام ـ را زنده خواهد کرد. لذا امام باقر (ع) زمینه‌سازی بسیار عمیق و خوبی را در این راستا نمود و پس از او فرزند برومندش امام صادق (ع) با تشکیل حوزه علمیه چهار هزار شاگردی آن را به ثمر رسانید و به عنوان یک دانشگاه عظیم اسلامی، در تاریخ اسلام آشکار و ماندگار ساخت. بنابراین می‌توان گفت: امام باقر (ع) مؤسس و بنیانگذار حوزه علمیه شیعه و نهضت فکری و انقلاب فرهنگی تشیع بود.[۵]
امام باقر (ع) شاگردانی مانند: محمد بن مسلم، زراره بن اعین، ابوبصیر، برید بن معاویه را تربیت کرد که امام صادق (ع) فرمود: این چهار نفر مکتب و احادیث پدرم را زنده کردند. و فرمود: صلوات خدا بر آنها در حال زندگی وپس از مرگ[۶]. یکی از شاگردان پرورش یافته امام باقر (ع) یعنی جابر بن یزید جُعفی پس از هیجده سال کسب علم و آموختن هفتاد هزار حدیث از محضر امام باقر (ع) هنگام وداع از آن حضرت (برای مراجعت به کوفه) از ایشان تقاضای حدیث و پند و نصیحت می‌کند! امام باقر (ع) می‌فرماید: بعد از هیجده سال کسب علم و کمال بس نیست؟ جابر عرض می‌کند: آری شما دریایی هستید که آبش تمام نمی‌شود و به قعر آن نمی‌توان رسید. امام باقر (ع) می‌فرماید: سلام مرا به شیعیانم برسان و به آنها اعلام کن بین ما و خداوند هیچ خویشاوندی نیست، و به پیشگاه خداوند کسی نزدیک نگردد مگر در پرتو اطاعت و پیروی، ای جابر کسی که خدا را اطاعت کند و ما را دوست بدارد، او دوست ما خواهد بود، و کسی که نافرمانی خدا کند دوستی ما به حال او سودی نخواهد بخشید.[۷]
منبع:پرسمان
[۱] – اصول کافی، ج ۱، ص ۴۶۹٫
[۲] – الارشاد شیخ مفید، ترجمه حاج سیدهاشم رسولی محلاتی، انتشارات علمیه الاسلامیه، چاپ دوم، قطع وزیری، ص ۱۵۶٫
[۳] – اصول کافی، ج ۱، ص ۴۹۶٫
[۴] – اقتباس از تتمه المنتهی، ص ۷۳ تا ۹۰ از تاریخ یعقوبی آدرس داده شده.
[۵] – گرچه اساس تشیع در عصر رسول خدا (ص) پی‌ریزی شد ولی حکومت ننگین بنی‌امیه این اساس را درهم ریخت، امام باقر (ع) آن را نوسازی کرد.
[۶] – بهجه الآمال، ج ۴، ص ۶۹ (به نقل از سیره چهارده معصوم، محمد محمدی اشتهاردی، ص ۴۶۳، نشر مطهر، ۱۳۷۸، قطع وزیری).
[۷] – سفینه البحار، ج ۲، ص ۱۴۲، بحار، ج ۷۸، ص ۱۸۳٫
پاسخ دهید