همان‌گونه که می‌دانید یکی از موجبات فسخ نکاح، وجود برخی عیوب جسمی و یا روحی در یکی از طرفین عقد است که به طرف دیگر حق می‌دهد نکاح را فسخ نماید. قانون مدنی به پیروی از نظر مشهور بین فقهای امامیه، عیوب موجب فسخ نکاح را به سه دسته تقسیم کرده است:

الف. عیوب مشترک

یعنی عیوبی که در هر یک از زن و مرد ممکن است وجود داشته باشد و در هر کدام باشد برای دیگری حقّ فسخ وجود دارد. قانون مدنی فقط جنون را به عنوان عیب مشترک بیان کرده و در مادّه‌ی ۱۱۲۱ می‌گوید: «جنون هر یک از زوجین به شرط استقرار اعم از این‌که مستمر یا ادواری باشد برای طرف مقابل موجب حقّ فسخ است».

ب.‌ عیوب مختصّ مرد

قانون مدنی، وجود شش عیب در زن که مانع انجام عمل جنسی و یا بیماری مانند جذام باشد را موجب حقّ فسخ نکاح برای مرد دانسته است.[۱]

ج. عیوب مختصّ زن

قانون مدنی وجود شش عیب را در زن که مانع انجام عمل جنسی و یا بیماری مانند جذام باشد را موجب حقّ فسخ نکاح برای مرد دانسته است.[۲]

اگرچه به ظاهر تعداد مواردی که باعث حق فسخ برای مرد می‌شود بیشتر از زن است ولی شرایطی که برای حقّ فسخ مرد نسبت به زن لحاظ شده است کفه‌ی ترازو را علیه مرد سنگین‌تر کرده و حقوق و مصالح هر دو را به طور یکسان لحاظ نموده است. برای تبیین این ادّعا توجّه شما را به ذکر چند نکته جلب می‌کنم:

۱ – بنا به تصریح مادّه‌ی ۱۱۲۴ قانون مدنی «عیوب زن در صورتی موجب حقّ فسخ برای مرد است که عیب مزبور در حال عقد وجود داشته باشد» این در حالی است که «جنون و عنن در مرد، هر گاه بعد از عقد هم حادث شود موجب حقّ فسخ برای زن خواهد بود» (مادّه‌ ۱۱۲۵)

۲ – کلّیه‌ی موارد حقّ فسخ در عیوب زن و اکثر موارد حقّ فسخ در عیوب مرد، مشروط به عدم اطّلاع هر یک از آن‌ها از عیب مورد نظر در زمان عقد است.

۳- وجود بسیاری از عیوب در مرد امری آشکار است که می‌توان با اندک دقّتی از آن اطّلاع پیدا نمود در حالی که بسیاری از عیوب در مورد زن از امور پنهانی بوده که امکان اطّلاع از آن تا بعد از ازدواج نیست.

۴ – علاوه بر موارد فوق شرط ضمن عقد یا قبل از عقد مبنی برداشتن صفت یا ویژگی خاص یا عدم داشتن بیماری خاص از مواردی است که برای زن و مرد در هر زمینه‌ای که اراده کنند حقّ فسخ نکاح ایجاد می‌نماید.

مادّه‌ ۱۱۲۸ قانون مدنی در این‌باره عنوان می‌کند: «هر گاه در یکی از طرفین صفت خاصّی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مقصود بوده برای طرف مقابل حقّ فسخ خواهد بود. خواه وصف مقصود بوده برای طرف مقابل حقّ فسخ خواهد بود. خواه وصف مذکور در عقد تصریح شده یا عقد مبتنی بر آن واقع شده باشد».

۵- نکته‌ی آخر این‌که وجود عیوبی غیر موارد بالا در مرد، که سبب عسر و حرج غیر قابل تحمّل برای زن باشد مجوّز دیگری برای درخواست طلاق حتّی بدون رضایت شوهر است. عیوبی مانند وجود بیماری‌های مقاربتی خطرناک مثل ایدز و سفلیس و موارد و عیوب دیگری که زمینه‌ی عسر و حرج زن می‌باشد.[۳]

منبع: پرسشها و پاسخهای دانشجویی حقوق خانوادگی زن؛ دفتر نشر معارف – مؤلف: سید ابراهیم حسینی

[۱]. مادّه‌ی ۱۱۲۲ قانون مدنی اصلاحی سال ۱۳۷۰٫

[۲]. مادّه‌ی ۱۱۲۳٫

[۳]. مادّه‌ی ۱۱۳۰ قانون مدنی.