آری، عرصه سیاست و اجتماع، مهم‌ترین میدان بروز و ظهور بایسته‌های انتظار و مؤثّرترین زمینه در جهت تحقّق اهداف امام زمان عج در عصر غیبت و قبل از قیام ایشان است. بعضی از وظایف و بایسته‌های سیاسی و اجتماعی منتظران امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشّریف) عبارت است از:

۱ – مبارزه و امر به معروف و نهی از منکر

علاقه‌مندان و یاوران حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشّریف)، هیچ گاه نباید سیره و روش پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و اهل بیت او را فراموش کنند؛ بلکه باید همواره آن را در نظر داشته باشند و آماده پیوستن به قیام جهانی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشّریف) باشند و در عین حال خود علیه ظلم و ستم و فساد، مبارزه کنند. رسول گرامی اسلام فرمود: «لَا یَزالونَ قَومٌ مِنْ أُمَّتِی یُقَاتِلُونَ عَلَى الْحَقِّ ظَاهِرِینَ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَه»[۱]؛ «همواره گروهی از امّت من تا روز زستاخیز، پیروزمندانه در راه حق نبرد می‌کنند».

در روایات به نمونه‌ای از منتظران و شیعیان واقعی امام (علیه السّلام) در عصر غیبت اشاره شده که علیه ظلمت و فساد قیام می‌کنند و راه امامان خود را تداوم می‌بخشند و جانشین ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشّریف) در روی زمین هستند.

امام صادق (علیه السّلام) می‌فرماید: «فَیَجْعَلُ اللَّهُ قُمَّ وَ أَهْلَهُ قَائِمِینَ مَقَامَ الْحُجَّه»[۲]؛ « خدای تبارک و تعالی، قم و اهل قم را قائم مقام حجّت قرار می‌دهد» و نیز «قم به این جهت قم نامیده شده که اهل آن در محضر قائم آل محمّد (عجل الله تعالی فرجه الشّریف) گرد می‌آیند و با او قیام می‌کنند و از یاری او منحرف نمی‌شوند»[۳].

۲ – حق خواهی و حق مداری

تاریخ، صحنه حضور و نزاع دو گروه حق و باطل و دو اندیشه طغیان‌گری و حق گرایی است؛ راه حقّ و صلاح، راه پیامبران و صالحان و راه باطل و کفر، راه شیاطین و سردمداران زر و زور و تزویز است. این دو گروه و نبرد میان آن‌ها، همیشه در جامعه بوده و همه‌ی منتظران واقعی امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشّریف)، باید پیرو و طرفدار حق و مخالف و دشمن باطل باشند. با ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشّریف)، جهان شاهد مصاف نهایی حق و باطل و پیروزی و غلبه حق به رهبری آن حضرت خواهد بود و منتظران ظهور نیز در هر حال باید برای چنین مصافی آماده باشند و خود نیز باید حق و حق‌ خواهی را محور و مدار برنامه‌ها و فعّالیّت‌هایشان قرار دهند.

رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در این زمینه می‌فرماید: «لا تزال طائفه من أمّتی على الحقّ ظاهرین حتّى یأتى أمر اللَّه»[۴]؛ «گروهی از امت من همواره حق را آشکار می کنند تا فرمان خدا (امر ظهور) فرا رسد».

حضرت علی (علیه السّلام) نیز می‌فرماید: «وَ اللَّهِ، لَا یَکُونُ مَا تَأْمُلُونَ حَتَّى یَهْلِکَ الْمُبْطِلُونَ، وَ یَضْمَحِلَّ الْجَاهِلُونَ، وَ یَأْمَنَ الْمُتَّقُون…‏»[۵]؛ «به خدا سوگند! آنچه آرزو می کنید، تحقّق نمی‌یاید مگر هنگامی که باطل از بین برود و نادان‌ها نابود شوند و پرهیزگاران، آرامش خود را باز یابند…».

۳ – استقامت و ایستادگی در سختی‌ها                  

«انتظار ظهور»، یکی از بزرگ‌ترین عوامل پایداری، استقامت و مقاومت در برابر سختی‌ها و مشکلات عصر غیبت است. انتظار مسلمانان –به ویژه شیعیان- را در برابر ظلم‌ها، فساد‌ها، زورگویی‌ها و انواع بلاها و سختی‌ها، ثابت و پابرجا نگه می‌دارد و به آنان دل و جرأت می‌دهد تا در برابر تهدیدها، تطمیع‌ها و سخت‌گیری دشمنان اسلام، خود را نبازند و از هیچ چیز و هیچ کس نهراسند.

پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) به مسلمانان صدر اسلام فرمود: «بعد از شما قومی خواهد آمد که پاداش هر یک از آن‌ها برابر پاداش پنجاه نفر از شما است». گفتند: ای رسول خدا ! مگر نه این‌ است که ما در حضور شما، در بدر و احد و حنین شرکت کردیم و قرآن در میان ما نازل شد؟! فرمود: «اگر آنچه بر آن‌ها روی خواهد داد، بر شما روی می‌داد؛ شما نمی‌توانستید چون آن‌ها صبر و شکیبایی را پیشه خود سازید»[۶].

و نیز فرمود: «…برادران من کسانی‌اند که در آخر الزّمان می‌آیند و ندیده به من ایمان می‌آورند…استقامت هر یک از آن‌ها در دین خود، از کندن خارهای گَوَن در شب تاریک و به دست گرفتن آتش گداخته، سخت‌تر است. آن‌ها مشعل‌های هدایت‌اند که خداوند آنان را از فتنه‌های تیره و تار نجات می‌بخشد»[۷].

امام حسین (علیه السّلام) نیز در این باره می‌فرماید:

«أَمَا إِنَّ الصَّابِرَ فِی غَیْبَتِهِ عَلَى الْأَذَى وَ التَّکْذِیبِ بِمَنْزِلَهِ الْمُجَاهِدِ بِالسَّیْفِ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّه‏»[۸]؛

«… کسانی که در زمان غیبت او در مقابل آزار و تکذیب، استقامت می‌کنند، مانند کسانی‌اند که در حضور رسول خدا شمشیر زده‌اند».

۴ – کسب آمادگی برای ظهور

امام صادق (علیه السّلام) نیز فرموده است: «هر یک از شما باید برای خروج حضرت قائم [سلاحی] مهیّا کند –هر چند یک تیر باشد- خدای تعالی هر گاه بداند کسی چنین نیتی دارد، امید آن است که عمرش را طولانی کند تا آن حضرت را درک کند [و از یاران و همراهانش قرار گیرد[۹]]».

پس برای ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشّریف) و یاران آن حضرت باید در هر لحظه‌ای آماده بود و خود را مهیّا نگه داشت و این شامل آمادگی نظامی، جسمانی و… می‌شود؛ امّا مهم‌تر از همه آمادگی فکری، علمی و سیاسی در عصر غیبت است.

۵ – اتّحاد و همدلی

مهم‌ترین چیزی که در عصر غیبت واجب است، یکپارچگی و اتحاد شیعیان و پایبند به عهدشان با امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشّریف) است. هر گونه اخلال در صفوف متحّد منتظران، منافی با وظایف دینی آنان و کمک به دشمنان آن حضرت است.

امام (ره) در توقیع معروف خود به شیخ مفید (ره) می نویسد: «وَ لَوْ أَنَّ أَشْیَاعَنَا وَفَّقَهُمُ اللَّهُ لِطَاعَتِهِ عَلَى اجْتِمَاعٍ مِنَ الْقُلُوبِ فِی الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ عَلَیْهِمْ لَمَا تَأَخَّرَ عَنْهُمُ الْیُمْنُ بِلِقَائِنَا وَ لَتَعَجَّلَتْ لَهُمُ السَّعَادَهُ بِمُشَاهَدَتِنَا عَلَى حَقِّ الْمَعْرِفَهِ وَ صِدْقِهَا مِنْهُمْ بِنَا»[۱۰]؛ «اگر شیعیان ما –که خداوند به اطاعت خویش موفّقشان بدارد- در وفا به پیمانی که با ما دارند، یکپارچه می‌شدند و هرگز از میمنت ملاقات ما محروم نشده و ظهور ما به تأخیر نمی‌افتاد و البتّه سعادت حضور در محضر ما، با معرفتی حقیقی هر چه زودتر نصیبشان می‌شد».

۶ – رعایت حقوق دیگران

از مهم‌ترین امور در زندگی محبّان و منتظران قائم (عجل الله تعالی فرجه الشّریف) رعایت حقوق برادران و مسلمانان و کمک به آنان است. انسان منتظر، نمی‌تواند به گونه‌ای زندگی کند که حقوق دیگران بر عهده‌اش باشد و در عین حال خود را دوستدار منتظر مهدی موعود بداند؟!

امام باقر (علیه السّلام) به جابر جعفی فرمود: «ای جابر! آیا کسی که ادّعای تشیّع می‌کند، برای او این قول که دوست اهل بیت هستم، کافی است؟! سوگند به خدا، شیعه‌ی ما نیست، مگر کسی که پرهیزکار بوده و اطاعت از خداوند کند. شیعیان ما را را به این صفت بشناسید: تواضع، خشوع، امانت‌داری، بسیار در یاد خدا بودن… ای جابر! به ولایت و دوستی ما، جز از راه عمل و پرهزگاری نمی‌توانی برسی»[۱۱].

به همین جهت امام صادق (علیه السّلام) وظایف شیعیان را در رابطه با برادران مسلمان خود، چنین معرّفی می‌کند: آنچه برا برای برادر مسلمانت دوست بداری که برای خودت دوست می‌داری؛ از خشمگین کردن برادر مسلمان دوری کنی و آنچه را مورد رضایتش است، انجام دهی و اوامرش را اطاعت کنی؛ چشم و راهنما و آیینه‌ی او باشی و… وقتی چنین کردی، دوستی خود را، به دوستی او و دوستی او را به دوستی خود پیوند داده‌ای[۱۲].

نتیجه این‌که علاقه‌مندان و یاران امام مهدی عج، باید کاملاً خود را وظیفه شناس و پایبند به اسلام و متعهّد و مسئول بدانند و همواره مراقب احوال و کارهای خود باشند و از انحرافات دوری جسته و پناه به خدا ببرند و مو به مو احکام اسلام را عمل نمایند تا شایستگی‌ سربازی آن حضرت را پیدا کنند[۱۳].

۷ – اطاعت از نایبان امام (علیه السّلام)

عصر غیبت، دوران پنهان زیستی امام و عدم دسترسی به او است؛ در این صورت برای اخذ احکام و تعالیم دینی و عمل به وظایف و تکالیف سیاسی، اجتماعی و عقیدتی، باید به نایبان عام آن حضرت مراجعه کرد و به ولایت و رهبری آنان گردن نهاد. فقها و علما، به عنوان جانشینان امام معصوم (علیه السّلام)، راهبران جامعه و هادیان امّت و محل رجوع مردم هستند و احکام دینی را با اجتهاد و تفقّه خود، به آنان ابلاغ می‌کنند.

منبع: پرسشها و پاسخهای دانشجویی مهدویت پیش از ظهور؛ دفتر نشر معارف – تدوین و تألیف: رحیم کارگر

[۱]. نهج الفصاحه، ج ۲، ص ۵۱۶؛ منتخب الاثر، ص ۵۱۴٫

[۲]. منتخب الاثر، ص ۴۴۳٫

[۳]. همان، ص ۴۸۵٫

[۴]. نهج الفصاحه، ج ۲، ص ۵۱۶؛ منتخب الاثر، ص ۵۱۴؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۵۲٫

[۵]. نهج البلاغه، ج ۱، ص ۱۹۸؛ الغیبه طوسی، ص ۲۷۹٫

[۶]. منتخب الاثر، ص ۵۱۵؛ الغیبه طوسی، ص ۲۷۵٫

[۷]. بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۴٫

[۸]. همان، ج ۵۱، ص ۱۳۳٫

[۹]. الغیبه النعمانی، ص ۳۲۱، ح ۱۰٫

[۱۰]. بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۷، ح ۸٫

[۱۱]. کافی، ج ۳، ص ۷۴٫

[۱۲]. کافی، ج ۲، ص ۱۶۹٫

[۱۳]. ر. ک: محمد مهدی اشتهاردی، حضرت مهدی عج فروغ تابان ولایت، ص ۲۵۹ و ۲۶۰٫