اگر از کسی بپرسی که تقوا را معنا کن، معنای درست و دقیق آن را کمتر کسی می‌داند. یک موقع معنا می‌کنیم تقوا داشتن، «اتَّقُوا اللَّهَ»،[۱] یعنی از خدا بترس، ترسیدن از خدا. تقوا داشتن یعنی پرهیزگار بودن، یعنی انسان مدام پرهیز کند، در همه چیز احتیاط کند. معمولاً این‌طور معنا می‌کنند در حالی که هیچ‌کدام این‌ها معنی تقوا نیست.

نمی‌خواهم بگویم معانی ترس از خدا و پرهیز کردن و احتیاط کردن و این‌ها غلط است، امّا معنای دقیق تقوا نیست، آن‌ها لازمه‌ی تقوا است. معنای دقیق تقوا یعنی یک نیروی محافظ در درون تو باشد که موقع خطر تو را ایمن کند، آن نیروی محافظ. بدن شما دستگاه محافظ، سیستم ایمنی می‌خواهد، روح شما چطور؟ روح با خطر مواجه نیست؟ خطری به سمت روح نمی‌رود که روح را مریض کند، دل را مریض کند، باعث سقوط آن شود، باعث مرگ روح شود، دل بمیرد؟ شکّی نیست که وجود دارد. حافظ می‌گوید: هرچند غرق بحر گناهم ز شش جهت، از شش جهت انسان با خطر مواجه است، جای شکّی نیست. آن سیستم و آن دستگاه محافظی که روح ما دارد، البتّه می‌تواند داشته باشد می‌تواند نداشته باشد، اگر داشت، آن سیستم امنیّتی ایمنی که روح دارد وقتی خطر به سمت آن می‌آید طوری خبر می‌دهد، آژیر می‌کشد، طوری فرد را مطّلع می‌کند و سعی می‌کند در مقابل آن خطر دفاع کند، این تقوا می‌شود.

تقوا سیستم حفاظتی روح است که هر چه قوی‌تر باشد خطرات به سمت آن روح کمتر است. در سوره‌ی اعراف، آیه‌ی ۲۰۱، خدا می‌فرماید: «إِنَّ الَّذینَ اتَّقَوْا»، انسان‌های باتقوا می‌دانید چطور هستند؟ «إِنَّ الَّذینَ اتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّیْطانِ»، وقتی که وسوسه‌های شیطان مدام اطراف آن‌ها طواف می‌کند، مدام اطراف آن‌ها چرخ می‌زند، طائف یعنی طواف کننده. «إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّیْطانِ»، وقتی یک طواف کننده‌‌ی شیطانی، یعنی همان وسوسه‌های شیطانی می‌آید دور می‌زند، می‌خواهد نفوذ کند، «تَذَکَّرُوا»، یک مرتبه آژیر می‌کشند، یک مرتبه متذکّر می‌شوند، به یاد می‌آورند. این‌قدر این سیستم ایمنی و امنیّتی و حفاظتی روح قوی است، «إِنَّ الَّذینَ اتَّقَوْا»، وقتی که شیطان می‌خواهد طوری وارد شود یک مرتبه به یاد می‌آورد. خدا را به یاد می‌آورد، عذاب خدا را به یاد می‌آورد، نعمت‌های خدا را که به او داده به یاد می‌آورد. «تَذَکَّرُوا»، به یاد می‌آورد، «فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ»، کاملاً مسئله برای او روشن است، کاملاً بینا است، مبصر است، بینا است. به این تقوا می‌گویند.

[۱]– سوره‌ی بقره، آیه ۱۸۹٫