متن درس + طبق معمول دوشنبه شبها درس اخلاق حضرت استاد صدیقی (حفظه الله) در مسجد جامع ازگل برگزار گردید.
بسم الله الرحمن الرحیم
ابتداً دهه ولایت را و ولادت حضرت امام علی النقی امام هادی (علیه السلام) و عیدالله اکبر، عید ولایت امیرالمومنین علی بن ابی طالب (علیه الصلاه وسلام) به محضر شریف مولایمان امام عصر ارواحنا فداه و به شما عزیزان خودم تبریک و تهنیت عرض می کنم.
التاسع تقدیم الصلاه على النبی و آله
رَوَى أَبُو بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ فَنَسِیَ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَیَّ حظى [خَطَّأَ] اللَّهُ بِهِ طَرِیقَ الْجَنَّهِ.
وَ رَوَى ابْنُ الْقَدَّاحِ عَنْهُ علیه‌السلام قَالَ سَمِعَ أَبِی رَجُلًا مُتَعَلِّقاً بِالْبَیْتِ یَقُولُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ فَقَالَ لَا تَبْتُرْهَا وَ لَا تَظْلِمْنَا [تصلمنا] حَقَّنَا قُلِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ.
وَ رَوَى عَبْدُ اللَّهِ بْنُ نُعَیْمٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی دَخَلْتُ الْبَیْتَ وَ لَمْ یَحْضُرْنِی شَیْءٌ مِنَ الدُّعَاءِ إِلَّا الصَّلَاهَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فَقَالَ ع أَمَا إِنَّهُ لَمْ یَخْرُجْ أَحَدٌ بِأَفْضَلَ مِمَّا خَرَجْتَ بِهِ.
رَوَى جَابِرٌ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه‌السلام أَنَّ عَبْداً مَکَثَ فِی النَّارِ یُنَاشِدُ اللَّهَ سَبْعِینَ خَرِیفاً وَ سَبْعِینَ خَرِیفاً وَ الْخَرِیفُ سَبْعُونَ سَنَهً وَ سَبْعُونَ سَنَهً ثُمَّ قَالَ ع إِنَّهُ سَأَلَ اللَّهَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ لَمَّا رَحِمْتَنِی قَالَ ع فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَى جَبْرَئِیلَ ع أَنِ اهْبِطْ إِلَى عَبْدِی فَأَخْرِجْهُ إِلَیَّ قَالَ یَا رَبِّ کَیْفَ لِی بِالْهُبُوطِ فِی [إِلَى] النَّارِ قَالَ إِنِّی قَدْ آمُرُهَا أَنْ تَکُونَ عَلَیْکَ بَرْداً وَ سَلَاماً- قَالَ یَا رَبِّ فَمَا عِلْمِی بِمَوْضِعِهِ قَالَ إِنَّهُ فِی جُبٍّ مِنْ سِجِّینٍ قَالَ فَهَبَطَ إِلَیْهِ وَ هُوَ مَعْقُولٌ عَلَى وَجْهِهِ بِقُدُومِهِ قَالَ قُلْتُ کَمْ لَبِثْتَ فِی النَّارِ قَالَ مَا أُحْصِی کَمْ تَرَکْتُ فِیهَا خَلْفاً قَالَ فَأَخْرَجَهُ إِلَیْهِ قَالَ فَقَالَ لَهُ یَا عَبْدِی کَمْ کُنْتَ تُنَاشِدُنِی فِی النَّارِ قَالَ مَا أُحْصِی یَا رَبِّ قَالَ أَمَا وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَوْ لَا مَا سَأَلْتَنِی بِهِ لَأَطَلْتُ هَوَانَکَ فِی النَّارِ لَکِنَّهُ حَتْمٌ حَتَمْتُهُ عَلَى نَفْسِی لَا یَسْأَلُنِی عَبْدٌ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ إِلَّا غَفَرْتُ لَهُ مَا کَانَ بَیْنِی وَ بَیْنَهُ فَقَدْ غَفَرْتُ لَکَ الْیَوْمَ.
وَ عَنْ سَلْمَانَ الْفَارِسِیِّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ سَمِعْتُ مُحَمَّداً صلی الله‌و‌علیه‌و‌آله یَقُولُ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ یَا عِبَادِی أَ وَ لَیْسَ مَنْ لَهُ إِلَیْکُمْ حَوَائِجُ کِبَارٌ لَا تَجُودُونَ بِهَا إِلَّا أَنْ یَتَحَمَّلَ عَلَیْکُمْ بِأَحَبِّ الْخَلْقِ إِلَیْکُمْ تَقْضُونَهَا کَرَامَهً لِشَفِیعِهِمْ أَلَا فَاعْلَمُوا أَنَّ أَکْرَمَ الْخَلْقِ عَلَیَّ وَ أَفْضَلَهُمْ لَدَیَّ مُحَمَّدٌ وَ أَخُوهُ عَلِیٌّ وَ مِنْ بَعْدِهِ الْأَئِمَّهُ الَّذِینَ هُمُ الْوَسَائِلُ إِلَیَّ أَلَا فَلْیَدْعُنِی مَنْ هَمَّتْهُ حَاجَهٌ یُرِیدُ نَفْعَهَا أَوْ دَهَتْهُ دَاهِیَهٌ یُرِیدُ کَشْفَ ضَرَرِهَا- بِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ- أَقْضِهَا لَهُ أَحْسَنَ مَا یَقْضِیهَا مَنْ یَسْتَشْفِعُونَ بِأَعَزِّ الْخَلْقِ عَلَیْهِ فَقَالَ لَهُ قَوْمٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ وَ الْمُنَافِقِینَ وَ هُمُ الْمُسْتَهْزِءُونَ بِهِ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ فَمَا لَکَ لَا تَقْتَرِحُ عَلَى اللَّهِ بِهِمْ أَنْ یَجْعَلَکَ أَغْنَى أَهْلِ الْمَدِینَهِ فَقَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ دَعَوْتُ اللَّهَ- وَ سَأَلْتُهُ مَا هُوَ أَجَلُّ وَ أَنْفَعُ وَ أَفْضَلُ مِنْ مُلْکِ الدُّنْیَا بِأَسْرِهَا سَأَلْتُهُ بِهِمْ ع- أَنْ یَهَبَ لِی لِسَاناً ذَاکِراً لِتَحْمِیدِهِ وَ ثَنَائِهِ وَ قَلْباً شَاکِراً لِآلَائِهِ وَ بَدَناً عَلَى الدَّوَاهِی الدَّاهِیَهِ صَابِراً وَ هُوَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ أَجَابَنِی إِلَى مُلْتَمَسِی مِنْ ذَلِکَ- وَ هُوَ أَفْضَلُ مِنْ مُلْکِ الدُّنْیَا بِحَذَافِیرِهَا وَ مَا اشْتَمَلَ عَلَیْهِ مِنْ خَیْرَاتِهَا مِائَهَ أَلْفِ أَلْفِ مَرَّهٍ.
وَ رَوَى مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ بَابَوَیْهِ مَرْفُوعاً إِلَى الصَّادِقِ علیه‌السلام قَالَ: اسْتَأْذَنَتْ زَلِیخَا عَلَى یُوسُفَ فَقِیلَ لَهَا یَا زَلِیخَا إِنَّا نَکْرَهُ أَنْ نُقَدِّمَ بِکِ عَلَیْهِ- لِمَا کَانَ مِنْکِ إِلَیْهِ قَالَتْ إِنِّی لَا أَخَافُ مِمَّنْ یَخَافُ اللَّهَ فَلَمَّا دَخَلَتْ قَالَ لَهَا یَا زَلِیخَا مَا لِی أَرَاکِ قَدْ تَغَیَّرَ لَوْنُکِ قَالَتِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ الْمُلُوکَ بِمَعْصِیَتِهِمْ عَبِیداً وَ جَعَلَ الْعَبِیدَ بِطَاعَتِهِمْ مُلُوکاً قَالَ لَهَا یَا زَلِیخَا مَا دَعَاکِ إِلَى مَا کَانَ مِنْکِ قَالَتْ حُسْنُ وَجْهِکَ یَا یُوسُفُ قَالَ فَکَیْفَ لَوْ رَأَیْتِ نَبِیّاً یُقَالُ لَهُ مُحَمَّدٌ ص یَکُونُ فِی آخِرِ الزَّمَانِ أَحْسَنَ مِنِّی وَجْهاً وَ أَحْسَنَ مِنِّی خُلُقاً وَ أَسْمَحَ مِنِّی کَفّاً قَالَتْ صَدَقْتَ قَالَ وَ کَیْفَ عَلِمْتِ أَنِّی صَدَقْتُ قَالَتْ لِأَنَّکَ حِینَ ذَکَرْتَهُ وَقَعَ حُبُّهُ فِی قَلْبِی فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى یُوسُفَ أَنَّهَا قَدْ صَدَقَتْ وَ إِنِّی أَحْبَبْتُهَا لِحُبِّهَا مُحَمَّداً وَ آلَهُ فَأَمَرَهُ اللَّهُ تَعَالَى أَنْ یَتَزَوَّجَهَا.
وَ رَوَى جَابِرٌ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام: أَنَّ مَلَکاً مِنَ الْمَلَائِکَهِ سَأَلَ اللَّهَ- أَنْ یُعْطِیَهُ سَمْعَ الْعِبَادِ فَأَعْطَاهُ اللَّهُ فَذَلِکَ الْمَلَکُ قَائِمٌ حَتَّى تَقُومَ السَّاعَهُ- لَیْسَ أَحَدٌ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ یَقُولُ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ إِلَّا وَ قَالَ الْمَلَکُ- وَ عَلَیْکَ السَّلَامُ ثُمَّ یَقُولُ الْمَلَکُ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ فُلَاناً یُقْرِئُکَ السَّلَامَ- فَیَقُولُ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله‌و‌علیه‌و‌آله وَ عَلَیْهِ السَّلَامُ.
وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه‌السلام: أُعْطِیَ السَّمْعَ أَرْبَعَهٌ- النَّبِیُّ ص وَ الْجَنَّهُ وَ النَّارُ وَ الْحُورُ الْعِینُ فَإِذَا فَرَغَ الْعَبْدُ مِنْ صَلَاتِهِ فَلْیُصَلِّ عَلَى النَّبِیِّ ص وَ لْیَسْأَلِ اللَّهَ الْجَنَّهَ وَ لْیَسْتَجِرْ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ وَ لْیَسْأَلْهُ أَنْ یُزَوِّجَهُ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ فَإِنَّهُ مَنْ صَلَّى عَلَى النَّبِیِّ ص رُفِعَتْ دَعْوَتُهُ وَ مَنْ سَأَلَ اللَّهَ الْجَنَّهَ قَالَتِ الْجَنَّهُ یَا رَبِّ أَعْطِ عَبْدَکَ مَا سَأَلَکَ وَ مَنِ اسْتَجَارَ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ قَالَتِ النَّارُ یَا رَبِّ أَجِرْ عَبْدَکَ مِمَّا اسْتَجَارَ مِنْهُ وَ مَنْ سَأَلَ الْحُورَ الْعِینَ قُلْنَ یَا رَبِّ أَعْطِ عَبْدَکَ مَا سَأَلَ.
عده الداعی و نجاح الساعی، ص۱۶۴
صلوات، ادب دعا
یکی از مسائلی که در استجابت دعا، به تعبیری ضروری است؛ و به تعبیری سزاوار است، “صلوات بر محمد و آل محمد“ می باشد. یعنی قبل از هر دعا، صلواتی را تقدیم بداریم، بعد دعا کنیم. صلوات جایگاه بسیار بلندی در اسلام ناب و مکتب اهل بیت علیهم‌السلام دارد. به گونه ای که نص صریح قرآن ظهور در این دارد که خداوند منان، دائماً بر پیغمبرش صلوات می فرستد. “إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیماً“ احزاب؛ ۵۶٫ تعبیر یُصَلُّونَ افاده دوام و استمرار را دارد، هم ذات احدیت خداوند دائماً صلوات بر پیغمبر صلی الله‌و‌علیه‌و‌آله می فرستد و هم ملائکه. هیچ کسی عدد ملائکه را نمی داند، همه اینها علی الدوام بر پیغمبر صلی الله‌و‌علیه‌و‌آله و آل پیغمبر را صلوات دارند. اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم.
به علاوه خود صلوات حاوی اصول دین است. کسی که صلوات می فرستد هم یاد خدا دارد، مبداشناسی او مبداشناسی درستی است؛ هم راه شناسی صحیحی دارد. صلوات حاوی رسالت و امامت است که هر دو راه را نشان می دهد؛ و هم اینکه اعتقاد به معاد دارد. بنابراین صلواتی که برای پیغمبر صلی الله‌و‌علیه‌و‌آله و ائمه علیهم‌السلام می فرستیم، نشان می دهد که محتوای غنی اعتقادی است، علاوه بر این یکی از رموزی که در زندگی انسان را ترقی می دهد و قرب الهی را برای انسان عملی می کند، توجه به نعمت و شکر نعمت است.
وجود نازنین پیغمبر صلی‌الله‌و‌علیه‌و‌آله و ائمه علیهم‌السلام، که مجرای هدایت الهی هستند، بالاترین نعمتی اند که خداوند متعال در قرآن به این نعمت، منت گذاشته است. چون یاد این بزرگواران قدردانی از نعمت هدایت است و شکر این نعمت است، پروردگار متعال آثار و اسراری در صلوات قرار داده که در غیرش، قرار نداده است و در هیچ چیز دیگر یافت نمی شود. (۴:۳۵)
از تمامی اذکار، در طول تاریخ، سوء استفاده شده است؛ لکن از صلوات بر پیغمبر صلی‌الله‌و‌علیه‌و‌آله و آل پیغمبر علیهم‌السلام، تاکنون سوء استفاده نشده است؛ لذا در روایات هم صلوات را مقدمه دعا به حساب می آورد. دعا که خودش عبادت لُبّی است، تمام عبادتها عبادت هایی هستند که ظهور و بروز دارد، ولی دعا آن حالت احساس نیازی است که انسان با بی نیاز خودش، در وجود خودش می یابد؛ و فقر و نیاز و بیچارگی خودش را به خدا تقدیم می دارد. در این ارتباط با حضرت حق سبحانه و تعالی، اگر می خواهی به خدا نزدیک شوید، باید ابواب رحمت الهی را مد نظر داشته باشید؛ و صلوات باب الله است، از در باید وارد شوید.
در قرآن کریم دارد: “وَ أْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوابِها“ بقره؛ ۱۸۹٫ به هر خانه ای خواستید وارد بشوید، حق ندارید از دیوار بالا بروید، باید با اذن از در بروید، مهمانید، اکرام می شوید، احترام می شوید، اما اگر در را رها کردید، از دیوار بالا رفتید، نه تنها احترامت نمی کنند، به عنوان سارق دستگیرت می کنند.(۶:۳۲)
استفاده از مواهب معنوی هم دربی دارد، اگر انسان از درب داخل شد، دینداری کرده و خدا احترامش می کند، اکرامش می کند؛ اما اگر از درب داخل نشد، راهی را که خدا قرار داده است نرفت، ولو اینکه دم از خدا بزند، به عنوان سارق حساب می شود و نه تنها، دینش دین نیست، بلکه کتک هم می خورد.(۷:۰۰) از این جهت ائمه ما سلام الله علیهم اجمعین در دعاهایشان، صلوات می فرستادند، خصوصاً حضرت سجاد علیه‌السلام در صحیفه السجادیه، برای ما دستور العمل صادر فرموده اند؛ و ادعیه خویش را به زینت صلوات آراسته اند.
قال رسول الله (صلی الله علیه واله و سلم) من ذکرت حضرت امام صادق (علیه السلام) نقل می کنند از پیغمبر خدا. پیغمبر فرموده اند: “مَنْ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ فَنَسِیَ الصَّلَاهَ عَلَیَّ أُخْطِئَ بِهِ طَرِیقَ الْجَنَّهِ.“ المحاسن، ج۱، ص ۹۵، ۲۰ عقاب من ترک الصلاه على النبی. اگر کسی اعتنایی به پیغمبر ندارد، وقتی نام مبارکش برده می شود، انگار یادش نیست که باید تکریم کند، تجلیل کند، صلوات بگوید، این کسی که پیغمبر برایش حتی در وقتی که نام مبارکش برده می شود، فراموش شده است مورد اعتنا نیست، “أُخْطِئَ بِهِ طَرِیقَ الْجَنَّهِ.“ خطابه یعنی عوضی برد، خطاک یعنی خودش عوضی رفت، ولی خطا به، یعنی او را از راه بیرون کرد، خدا هم او را از طریق جنت از مسیری که به بهشت می رسد، او را بیرون می برد، از راه حقیقت منحرف می شود.(۸:۴۹)
وَ رَوَى ابْنُ الْقَدَّاحِ عَنْهُ علیه‌السلام قَالَ سَمِعَ أَبِی رَجُلًا مُتَعَلِّقاً بِالْبَیْتِ یَقُولُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ فَقَالَ لَا تَبْتُرْهَا وَ لَا تَظْلِمْنَا [تصلمنا] حَقَّنَا قُلِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ. از وجود مبارک امام صادق علیه‌السلام نقل می کند که حضرت فرمودند: لَا تَبْتُرْهَا چرا صلوات را ابتر می کنید؟ چرا ناقصش می کنید؟ وَ لَا تَظْلِمْنَا حَقَّنَا چرا به ما ظلم می کنید؟ قُلِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ. این ال باید حتما کنار اسم پیغمبر اکرم صلی الله‌و‌علیه‌و‌آله بیاید. سنی ها آل را نمی گویند، می گویند صلی الله علیه و سلم، در حالی که در صحاحشان، از خود پیغمبر خدا صلی الله‌و‌علیه‌و‌آله نقل کردند، حضرت رسول فرمود: لا تصلی علیه صلاه البتراه. صلاه ابتر، صلوات بریده به من نفرستید، عرضه داشتند که صلاه ابتر کدام است؟ حضرت فرمود: آنکه به من صلوات بگویید، ولی آلم را نگویید. این صلوات ابتر است و نتیجه ندارد.
چون ثمره شجره، وقتی است که ثمره همراه شجره باشد. اهل بیت ثمره‌ی شجره‌ی نبوت هستند. اگر کسی درخت را داشته باشد، شجره را حفظ کند، ولی ثمره را ضایع کند، هیچ منفعتی از درخت، نصیب حال او نخواهد شد. امیرالمومنین علیه‌الصلاه‌و‌السلام فرمودند که اینها شجره را گرفتند اما ثمره یا میوه اش را از بین بردند.(۱۰:۵۶)
در روز رخداد ثقیفه، در ضمن گفتگوى پر شور، سه پیشنهاد مطرح شد:
۱- خلافت حق مهاجران است و انصار در آن بهرهاى ندارند.
۲- خلافت حق انصار است و باید با سعد بن عباده انصارى بیعت شود.
۳- خلافت حق هر دو است و امیرى از مهاجران باشد و امیرى از انصار- این نظریه را یکى از سران انصار مطرح کرد و گفت «منا امیر و منکم امیر».
لذا بین مسلمین، نزاع در گرفت که امیر بعد از پیغمبر، از مهاجرین باشد یا از انصار باشد؛ در این بین ابوبکر و عمر، با ادله اختصاصی امیرالمومنین علیه‌الصلاه‌و‌السلام احتجاج کردند و گفتند: از نظر نسب به پیغمبر قرابت دارند؛ بعد وجود مبارک امیرالمومنین، با آن دو احتجاج کردند که شما با این استدلال، انصار را متقاعد کردید تا از امارت دست بردارند، آن وقت چه کسی به اندازه من به پیغمبر نزدیک تر است که شما شجره را اخذ کردید، ولی ثمره را ضایع کردید!
پیغمبر خدا صلی الله‌و‌علیه‌و‌آله از کسانی که پیغمبر را اخذ می کنند، ولی آل را نفی می کنند، راضی نیستند. اینها در واقع راه پیغمبر صلی الله‌و‌علیه‌و‌آله را قطع کردند. هر کس پیغمبر را دوست دارد باید راه پیغمبر را تا آخر ادامه دهد و ادامه راه نبوت جز از طریق آل پیغمبر عملی نبوده است.(۱۲:۱۴)
وَ رَوَى عَبْدُ اللَّهِ بْنُ نُعَیْمٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام “إِنِّی دَخَلْتُ الْبَیْتَ وَ لَمْ یَحْضُرْنِی شَیْءٌ مِنَ الدُّعَاءِ إِلَّا الصَّلَاهَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فَقَالَ علیه‌السلام أَمَا إِنَّهُ لَمْ یَخْرُجْ أَحَدٌ بِأَفْضَلَ مِمَّا خَرَجْتَ بِهِ.” عبد الله بن نعیم می گوید به امام صادق علیه‌السلام عرض کردم، وقتی من به کنار کعبه رفتم، وارد خانه خدا شدم، چیزی جز صلوات در آنجا نگفتم، به دعاهای دیگر هیچ نپرداختم، تمام کارم این بود که صلوات بگویم، حضرت فرمودند: لَمْ یَخْرُجْ أَحَدٌ بِأَفْضَلَ مِمَّا خَرَجْتَ بِهِ. اینهایی که آمدند و از کعبه خارج شدند، هیچ کسی آنچه تو بدست آوردی به دست نیاورده است. صلوات از همه اینها افضل بوده است، یعنی در میان دعاها افضل دعاها خود صلوات است.(۱۳:۲۶)
رَوَى جَابِرٌ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه‌السلام: أَنَّ عَبْداً مَکَثَ فِی النَّارِ یُنَاشِدُ اللَّهَ سَبْعِینَ خَرِیفاً وَ سَبْعِینَ خَرِیفاً وَ الْخَرِیفُ سَبْعُونَ سَنَهً وَ سَبْعُونَ سَنَهً ثُمَّ قَالَ علیه‌السلام إِنَّهُ سَأَلَ اللَّهَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ لَمَّا رَحِمْتَنِی قَالَ علیه‌السلام فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَى جَبْرَئِیلَ ع أَنِ اهْبِطْ إِلَى عَبْدِی فَأَخْرِجْهُ إِلَیَّ قَالَ یَا رَبِّ کَیْفَ لِی بِالْهُبُوطِ فِی [إِلَى] النَّارِ قَالَ إِنِّی قَدْ آمُرُهَا أَنْ تَکُونَ عَلَیْکَ بَرْداً وَ سَلَاماً- قَالَ یَا رَبِّ فَمَا عِلْمِی بِمَوْضِعِهِ قَالَ إِنَّهُ فِی جُبٍّ مِنْ سِجِّینٍ قَالَ فَهَبَطَ إِلَیْهِ وَ هُوَ مَعْقُولٌ عَلَى وَجْهِهِ بِقُدُومِهِ قَالَ قُلْتُ کَمْ لَبِثْتَ فِی النَّارِ قَالَ مَا أُحْصِی کَمْ تَرَکْتُ فِیهَا خَلْفاً قَالَ فَأَخْرَجَهُ إِلَیْهِ قَالَ فَقَالَ لَهُ یَا عَبْدِی کَمْ کُنْتَ تُنَاشِدُنِی فِی النَّارِ قَالَ مَا أُحْصِی یَا رَبِّ قَالَ أَمَا وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَوْ لَا مَا سَأَلْتَنِی بِهِ لَأَطَلْتُ هَوَانَکَ فِی النَّارِ لَکِنَّهُ حَتْمٌ حَتَمْتُهُ عَلَى نَفْسِی لَا یَسْأَلُنِی عَبْدٌ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ إِلَّا غَفَرْتُ لَهُ مَا کَانَ بَیْنِی وَ بَیْنَهُ فَقَدْ غَفَرْتُ لَکَ الْیَوْمَ.
این حدیث شریف می فرماید: بعضی از بندگان خدا، آنقدر در آتش جهنم اقامتشان طولانی می شود که “سَبْعِینَ خَرِیفاً وَ سَبْعِینَ خَرِیفاً وَ الْخَرِیفُ سَبْعُونَ سَنَهً وَ سَبْعُونَ سَنَهً“ هفتاد سال و هفتاد سال در آتش جهنم می سوزند، بعد از سوختن خریفی -مدت نزدیک یک قرن که می سوزد،- آن وقت تازه یادش می آید که وجود نازنین پیغمبر کشتی نجات است، آنجا خدا را قسم می دهد به پیغمبر و اهل بیتش که به من رحم کن، خدای متعال به جبرئیل وحی می فرماید که برو به سوی جهنم، و این بنده ام را از آتش خارج کن، عرضه می‌دارد بارالها! پروردگارا! من چه طور به جهنم بروم؟ آتش مرا می سوزاند!؟ خداوند متعال می فرماید: من امر می کنم که آتش بر تو سرد و سلامت شود، همان طور که برای حضرت ابراهیم علیه‌السلام نسوزاند، تو را نمی سوزاند.
عرضه می دارد: جهنم عمقی دارد، کجای جهنم هست، آدرسش را نمی دانم. خداوند متعال فرمودند: در جُبٍّ مِنْ سِجِّینٍ است، در قفسی است که قَالَ فَهَبَطَ إِلَیْهِ وَ هُوَ مَعْقُولٌ عَلَى وَجْهِهِ بِقُدُومِهِ. جناب جبرئیل وقتی وارد این جُبٍّ شد، دید صورت آن شخص در آنجا بسته شده است؛ صورت به قدمهایش عقال(بسته) شده است، پناه بر خدا! جبرئیل به این زندانی جهنم فرمود: چند وقت است که در آتش جهنم هستی، جواب میدهد که مَا أُحْصِی کَمْ تَرَکْتُ فِیهَا خَلْفاً. من نمی دانم؟ فَأَخْرَجَهُ إِلَیْهِ حضرت جبرئیل او را از آتش جهنم خلاصش می کند. فقال له خداوند متعال به او می فرماید: یَا عَبْدِی کَمْ کُنْتَ تُنَاشِدُنِی فِی النَّارِ چقدر در آتش جهنم قسم می دادی که نجات پیدا بکنی؟ عرضه می دارد: مَا أُحْصِی یَا رَبِّ کارم التماس بود ولی چه قدر قسم دادم نمی دانم قابل احسا نیست.
حضرت حق فرمود: أَمَا وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَوْ لَا مَا سَأَلْتَنِی بِهِ لَأَطَلْتُ هَوَانَکَ فِی النَّارِ به عزت و جلالم قسم اگر به پیغمبر و آلش قسم نمی دادی، همچنان در آتش جهنم ذلیل می ماندی! لَکِنَّهُ حَتْمٌ حَتَمْتُهُ عَلَى نَفْسِی لکن این چیزی است که بر خودم قطعی کردم، خدا می فرماید: من بر خودم قطعی کردم لَا یَسْأَلُنِی عَبْدٌ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ إِلَّا غَفَرْتُ لَهُ مَا کَانَ بَیْنِی وَ بَیْنَهُ هیچ کسی به حق پیغمبر و آل پیغمبر متوسل نمی شود و با اینها در خانه من نمی آید، مگر اینکه می بخشم آنچه بین او و بین من از گناهان واقع شده است. فَقَدْ غَفَرْتُ لَکَ الْیَوْمَ تو هم که امروز دستت به پیغمبر و آل پیغمبر رسید، تو را هم بخشیدم.(۱۸:۵۵)
وَ عَنْ سَلْمَانَ الْفَارِسِیِّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ سَمِعْتُ مُحَمَّداً صلی الله‌و‌علیه‌و‌آله یَقُولُ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ یَا عِبَادِی أَ وَ لَیْسَ مَنْ لَهُ إِلَیْکُمْ حَوَائِجُ کِبَارٌ لَا تَجُودُونَ بِهَا إِلَّا أَنْ یَتَحَمَّلَ عَلَیْکُمْ بِأَحَبِّ الْخَلْقِ إِلَیْکُمْ تَقْضُونَهَا کَرَامَهً لِشَفِیعِهِمْ آیا خداوند متعال به بندگانش می فرماید: سلمان از پیغمبر صلی الله‌و‌علیه‌و‌آله نقل می کند پیغمبر از خدا، خداوند به بندگانش می فرماید: آیا فرهنگ شما، به تعبیر من رسم شما، این است که در کارهای مهم، شما کار بزرگ را برای کسی به این سادگی انجام نمی دهید، مگر اینکه کسی برایتان خیلی عزیز باشد، او واسطه شود شما کارهای بزرگ را انجام می دهید. أَلَا فَاعْلَمُوا أَنَّ أَکْرَمَ الْخَلْقِ عَلَیَّ وَ أَفْضَلَهُمْ لَدَیَّ مُحَمَّدٌ وَ أَخُوهُ عَلِیٌّ وَ مِنْ بَعْدِهِ این کاری که شما می کنید، این کار خود من است و من دارم به شما اعلام می کنم که اکرم خلق، شایسته ترین بندگان پیش من وَ أَفْضَلَهُمْ و برترین آنها پیش من محمد، صلی الله‌و‌علیه‌و‌آله وَ أَخُوهُ عَلِیٌّ، می باشد. – وقتی اسم مبارک مولا در اذان گفته می شود، و صلوات فرستاده می شود، من خیلی خوشحال می شوم – وَ مِنْ بَعْدِهِ ائمه اطهار علیهم‌السلام هستند: الْأَئِمَّهُ الَّذِینَ هُمُ الْوَسَائِلُ إِلَیَّ امامانی هستند که اینها وسائل به سوی من هستند. أَلَا فَلْیَدْعُنِی مَنْ هَمَّتْهُ حَاجَهٌ یُرِیدُ نَفْعَهَا أَوْ دَهَتْهُ دَاهِیَهٌ یُرِیدُ کَشْفَ ضَرَرِهَا- بِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ- أَقْضِهَا لَهُ أَحْسَنَ مَا یَقْضِیهَا مَنْ یَسْتَشْفِعُونَ بِأَعَزِّ الْخَلْقِ عَلَیْهِ خداوند فرمود: شایسته تر و برتر نزد من؛ وجود نازنین پیغمبرم؛ و برادرش علی و بعد هم ائمه اطهار هستند که اینها وسائلی هستند بین من و بندگان من، فَلْیَدْعُنِی پس بخواند مرا، کسی که همتش این است که حاجتی از او برآورده شود، یا به مشکل، گرفتاری و مصیبتی مبتلا شده است، آمده در خانه من که من او را از این مصیبت و بلا نجاتش بدهم، به وجود نازنین پیغمبر و آل طیب و طاهرش دعا کند، من برآورده می کنم به نحوه بهتری.
وقتی عزیزی پیش شما واسطه می شود تا کار فردی را راه بیاندازید؛ برای اینکه آن عزیز را راضی کنید، چه طور دست به کار می شوید؟ می گویید دیگر فلانی آمده است نمی شود کاریش کرد، [خدا می فرماید:] من بهتر از آنچه که شما نسبت به بزرگان و عزیزان خودتان احترام می گذارید و به خاطر آنها گره گشایی می کنید، من به احسن وجه این کار را در مورد حاجتمندانی که با پیغمبر و آلش می آیند در خانه من برآورده می کنم.(۲۲:۵۳)
فَقَالَ لَهُ اینجاش شنیدنی است. فَقَالَ لَهُ قَوْمٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ وَ الْمُنَافِقِینَ وَ هُمُ الْمُسْتَهْزِءُونَ بِهِ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ فَمَا لَکَ لَا تَقْتَرِحُ عَلَى اللَّهِ بِهِمْ أَنْ یَجْعَلَکَ أَغْنَى أَهْلِ الْمَدِینَهِ جناب سلمان این حدیث را به این کیفیت از پیغمبر نقل کرد، عده ای از این ملحدین، از این بدبختهای بی دین، بی عقیده، مسخره اش کردند، گفتند اگر این طور است تو خودت که وضع خوبی نداری؟ چرا قسم نمی دهی خداوند را به پیغمبر و آل پیغمبر تا تو هم ثروتی پیدا کنی، رونق مالی پیدا کنی، در مدینه وضع خوبی داشته باشی؟!
جناب سلمان جواب داد: فَقَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ دَعَوْتُ اللَّهَ- وَ سَأَلْتُهُ مَا هُوَ أَجَلُّ وَ أَنْفَعُ وَ أَفْضَلُ مِنْ مُلْکِ الدُّنْیَا بِأَسْرِهَا. بله من دست نیاز به سوی خدا باز کردم و پیغمبر و آل پیغمبر را واسطه قرار دادم، اما چیزی از پیغمبر خواستم که دارایی دنیا پیش او هیچ است! نمی دانید من چه چیزی از خدا گرفتم، سَأَلْتُهُ بِهِمْ ع حالا چی خواسته که از دنیا ارزشش بیشتر است، از همه دنیا با ارزش تر است و خدا به او داده است، سَأَلْتُهُ بِهِمْ ع أَنْ یَهَبَ لِی لِسَاناً ذَاکِراً لِتَحْمِیدِهِ یا در نسخه بدل آن دارد لِسَاناً ذَاکِراً لِتَحْمِیدِهِ قَلْباً من اولا از خدا یک زبان ذکر خواستم، زبان شکر خواستم، خدایا به من زبانی بده که بتوانم شکر نعمتهای تو را به جای بیاورم، و ستایش تو را کنم وَ ثَنَائِهِ وَ شَاکِراً لِآلَائِهِ به من دل راضی بده، دلی که احساس محبت، احساس نعمت بکنم و در دلم شکر این نعمت ها را به جای بیاورم. وَ بَدَناً عَلَى الدَّوَاهِی الدَّاهِیَهِ صَابِراً یک بدنی هم از خدا خواستم که این مشکلاتی که در راه او به من می رسد، بدن من ناتوانی نداشته باشد، مقاوم باشم، بتوانم در بندگی خدا راه را ادامه بدهم، وَ هُوَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ أَجَابَنِی إِلَى مُلْتَمَسِی مِنْ ذَلِکَ من اینها را از خدا خواسته بودم، خدا هم اجابت فرموده است. وَ هُوَ أَفْضَلُ مِنْ مُلْکِ الدُّنْیَا بِحَذَافِیرِهَا وَ مَا اشْتَمَلَ عَلَیْهِ مِنْ خَیْرَاتِهَا مِائَهَ أَلْفِ أَلْفِ مَرَّهٍ. و آنچه را من از خدا خواستم و خدا به من داد، از دارایی همه دنیا و آنچه که دنیا بر آن شامل است، از خیرات دنیا میلیونها برابر بالاتر است. من چیزهایی خواستم که با خواسته های شما قابل مقایسه نیست.
وَ رَوَى مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ بَابَوَیْهِ مَرْفُوعاً إِلَى الصَّادِقِ علیه‌السلام قَالَ: اسْتَأْذَنَتْ زَلِیخَا عَلَى یُوسُفَ فَقِیلَ لَهَا یَا زَلِیخَا إِنَّا نَکْرَهُ أَنْ نُقَدِّمَ بِکِ عَلَیْهِ- لِمَا کَانَ مِنْکِ إِلَیْهِ قَالَتْ إِنِّی لَا أَخَافُ مِمَّنْ یَخَافُ اللَّهَ. این زلیخا، عجب زن فهمیده ای بوده است. عاقبت به خیری آن بی خود نبود. جناب صدوق از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند که حضرت فرمودند: زلیخا به دربار یوسف آمد و اجازه ملاقات خواست. درباریان یوسف گفتند: ما نگران هستیم که تو به محضر یوسف برسی؛ و با آن بلایی که بر سر یوسف آوردی، ممکن است برایت گران تمام شود، ما خوشحال نیستیم برایت ملاقات بگیریم تا پیش یوسف بروی. اما زلیخا را ببین چه معرفتی دارد! گفت: من، از کسی که از خدا می ترسد نگران نیستم، یوسف خدا ترس است!
این مطلب خیلی با ارزش است، که آدم از آدم خدا ترس، ترسی ندارد. آدم خدا ترس، شرّی ندارد. آدم خدا ترس، رضای خدا را در نظر می گیرد، اهل رحم است، اهل گذشت است. این بی گذشتی ها، این تنگ نظری ها، این کینه ورزی ها، این طعنه زدنها مال کسانی است که از خدا نمی ترسند، اگر کسی از خدا بترسد، ترسی ندارد. گفت: یوسف خدا ترس است و کسی که خدا ترس است من از او ترسی ندارم. فَلَمَّا دَخَلَتْ. بالاخره اذن ملاقات حاصل شد و زلیخا به شرف ملاقات یوسف نائل شد.(۲۸:۱۱)
قَالَ لَهَا یَا زَلِیخَا مَا لِی أَرَاکِ قَدْ تَغَیَّرَ لَوْنُکِ. ای زلیخا! چرا به این روز افتادی؟ این گونه نبودی، چرا وضعت این طور شد؟ (بازم معرفت زلیخا را ببینید) قَالَتِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ الْمُلُوکَ بِمَعْصِیَتِهِمْ عَبِیداً وَ جَعَلَ الْعَبِیدَ بِطَاعَتِهِمْ مُلُوکاً زلیخا جواب داد: حمد آن خدایی راست که پادشاهان را به خاطر معصیتهایشان، مبتلا به بردگی کرده؛ و عزت و سلطنتشان را از آنها گرفت؛ و عبید را به خاطر طاعتی که داشت، ملوک قرار داد. ما که پادشاه بودیم به خاطر معصیتمان به این روز افتادیم، تو که برده بودی به خاطر طاعتت، خدا تو را به این روز رساند.
قَالَ لَهَا یَا زَلِیخَا مَا دَعَاکِ إِلَى مَا کَانَ مِنْکِ. زلیخا! چرا با من اینطور کردی؟ قَالَتْ حُسْنُ وَجْهِکَ یَا یُوسُفُ. گفت اول باید از تو پرسید که چنان خوب صورت چرایی؟ گفت: این زیبایی تو ما را به این روز کشانده است، حسن تو، جمال تو، مرا بیچاره ام کرد. جناب یوسف فرمود: قَالَ فَکَیْفَ لَوْ رَأَیْتِ نَبِیّاً یُقَالُ لَهُ مُحَمَّدٌ ص یَکُونُ فِی آخِرِ الزَّمَانِ أَحْسَنَ مِنِّی وَجْهاً وَ أَحْسَنَ مِنِّی خُلُقاً وَ أَسْمَحَ مِنِّی کَفّاً – جناب یوسف چه آدم خوش سلیقه و خوش ذوقی بود، فوراً اینجا یک بهانه ای پیدا کرد که این را با آخرین پیغمبر آشنایش کند. به آنجا ارتباطش بدهد،- گفت: تو من را دیدی این گونه بی قرار شدی، اگر پیغمبر آخرالزمان صلی الله‌و‌علیه‌و‌آله را که اسم مبارکش محمد است، می دیدی چه می کردی؟!؟
آن بزرگوار سه امتیاز دارد که با من قابل مقایسه نیست، هم جمالش از من وجیه تر است، او از من خیلی زیباتر است؛ هم اخلاقش از من قشنگتر است وَ أَسْمَحَ مِنِّی کَفّاً سماتحت بمعنی سخاوت است، دست مبارکش باز است، سفره کرمش، گسترده تر از کرم و سخاوت من است؛ او که هم جمالش، هم اخلاقش، هم کرمش، بیشتر از من است، اگر او را می دیدی، وضع چگونه می شد؟ زلیخا جواب داد: قَالَتْ صَدَقْتَ. راست می گویی. جناب یوسف فرمود: وَ کَیْفَ عَلِمْتِ أَنِّی صَدَقْتُ. از کجا می دانی، مگر با او سابقه‌ای داری؟ من دارم یک اوصافی را از کسی که نیامده برای تو می گویم، تو از کجا می دانی من راست می گویم؟ قَالَتْ لِأَنَّکَ حِینَ ذَکَرْتَهُ وَقَعَ حُبُّهُ فِی قَلْبِی. زلیخا گفت: چون تا اسم مبارکش را بردی دلم را آتش زدی. نام مبارکش، این نهال محبت را در دلم کاشت، محبت آن بزرگوار در قلب من مستقر شد.(۳۲:۰۶)
وَ فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى یُوسُفَ أَنَّهَا قَدْ صَدَقَتْ خداوند متعال به جناب یوسف وحی فرمود: زلیخا راست می گوید. خوشا به حالش! محبوب خدا شد، دل به پیغمبر داد، خدا هم او را بالا برد. إِنِّی أَحْبَبْتُهَا لِحُبِّهَا مُحَمَّداً وَ آلَهُ فَأَمَرَهُ اللَّهُ تَعَالَى أَنْ یَتَزَوَّجَهَا. خداوند متعال به حضرت یوسف فرمود: او راست می گوید، دل در گرو محبت، پیامبر آخر الزمان صلی الله‌و‌علیه‌و‌آله گذاشت، وقتی دلش به آنجا وصل شد، محبوب من شد، حالا دیگر من تحویلش می گیرم، تا حالا آبرویی نداشت، ولی به جای خوبی دلش را وصل کرد، حالا پیش ما آبرو پیدا کرد، حالا که به آنجا وصل شد، تو ماموری که با او ازدواج کنی، دوباره به آن حالت عزتش برگشت.(۳۳:۲۸)
حالا ما عرضه می داریم: بار الها! پروردگارا! زلیخا عمری بیگانه بود، ما که از اول دل به پیغمبرت دادیم، ما که علی علیه‌السلام را دوست داریم، ما که از بچگی، آل پیغمبر علیهم‌السلام را دوست داشتیم، عزیزترین کس ما پیغمبر و آلش هستند، می‌شود زلیخا یه لحظه پیغمبرش را دوست داشته باشد، تو بگویی او محبوب ما شده است، حالا دیگر تحویلش می گیرم، ولی ما که عمری یا محمد! یا علی! گفتیم، ما را تحویل نگیری!؟ خدایا به حقیقت پیغمبر صلی الله‌و‌علیه‌و‌آله و آل پیغمبر ما را بیش از پیش با این خانواده مرتبط بگردان.
در ادامه دعا.
پاسخ دهید