از جمله نیازهای دوره‌ی نوجوانی، نیاز به موفّقیّت است. نوجوانان دوست دارند موفّقیّت‌های خود را به دیگران نشان دهند و به همه بفهمانند که آن‌ها انسان‌های موفّقی هستند؛ لذا والدین  باید به این نیاز توجّه کنند و بسترهایی را فراهم بیاورند که فرد بتواند در این بستر به موفّقیّت برسد.

سپردن مسئولیت به شرط…

 اوّلین نکته این است که پدر و مادر باید به نوجوانان کارهایی را بسپارند که در حدّ توان آنها باشد و بچّه ها در آن کار به موفّقیّت برسند.

 در لسان مردم تعبیری وجود دارد که می‌گوید:“ شکست‌ پلی است به سوی موفّقیّت“؛ این حرف درست است، ولی برای همه‌ی سنین صادق نیست. در دوره‌ی نوجوانی نباید اجازه دهیم که فرزندمان با شکست‌های مداوم مواجه شود؛ زیرا منجر به این می‌شود که نیازش برآورده نشود و یک ناهنجاری در او به وجود آید. کارشناسان در مسائل تربیتی یک اصل دارند که می‌گوید: “نتیجه‌ی عدم توجّه به نیازهای انسان‌، بروز ناهنجاری‌ها است“.

راهی برای پذیرش شکست

 البتّه راهکارهایی برای پذیرفتن شکست در افراد وجود دارد. به این صورت که فرد باید آن قدر بینش بالایی داشته باشد که اگر  نیاز او برآورده نشد، در برابر آن تسلیم شود و آن را بپذیرد. اتّفاقاً اسلام نیز به این مبحث توجّه کرده است و در آموزه های خود از آن به عنوان “تسلیم شدن در برابر رضای الهی“ یاد می‌کند.

امّا در بعضی از سنین شاید نتوان این ویژگی را به دلیل آن هیجانات به خوبی ایجاد کرد؛ لذا در دوره‌ی نوجوانی توصیه نمی‌شود که بچّه ها را به تسلیم بودن در برابر رضای خدا راهنمایی کنیم.

آسیب های عدم موفقیت

اگر موفّقیّت نوجوانان کاهش پیدا ‌کند، ممکن است دچار آسیب‌هایی شوند و برای این‌که جلب توجّه کنند، کارهای خطرناکی را انجام ‌دهند. به عنوان نمونه چند وقت پیش نوجوانی را به مرکز مشاوره آوردند که ایشان از مواد دخانی استفاده می‌کرد؛ وقتی با او صحبت کردم و دلیل کارش را پرسیدم، گفت: من برای این که دوستانم در مدرسه به من توجّه کنند، این کار را انجام دادم.

اعتماد به نفس، مقدّمه ای برای موفّقیّت

یکی از ویژگی‌هایی که یک انسان مسلمان باید داشته باشد، اعتماد به نفس است؛ زیرا اعتماد به نفس مقدمّه‌ای برای بروز موفّقیّت‌ است.

منظور ما از اعتماد به نفس این نیست که بگوییم فقط خود را قبول داشته باشیم و خدا را فراموش کنیم؛ بلکه اعتماد به نفس یعنی فرد باور داشته باشد که خداوند متعال به او توانایی‌هایی داده است و این توانایی‌ها را باید به مرحله‌ی ظهور برساند؛ مثلاً اگر خدا قدرت تکلّم خوبی را به کسی عنایت کرده است، باید آن را در مسیر صحیح استفاده کند.

پس اعتماد به نفس یعنی انسان به توانایی خدادادی خود توجّه کند و آن را باور داشته باشد و از آن استفاده کند.

اقسام اعتماد به نفس:

اعتماد به نفس به سه دسته تقسیم می‌شود:

الف. اعتماد به نفس رفتاری

 یکی از ویژگی‌هایی که خدا به انسان داده این است که می‌تواند با مردم به درستی ارتباط‌ برقرارکند؛ دقیقاً ما این ویژگی را در سیره‌ی اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السّلام  مشاهده می‌کنیم؛ لذا یک انسان مسلمان باید این را بداند که در رفتارهای خود به آن توانایی‌های خدادادی‌اش اعتماد داشته باشد.

ب. اعتماد به نفس احساسی و عواطفی

این مورد خیلی می‌تواند به بچّه ها کمک کند؛ زیرا اگر ما نوجوانان را به حدّی از اعتماد به نفس عاطفی و احساسی برسانیم که بتوانند هیجانات خود را کنترل کنند، کمتر دچار آسیب و اشتباه می‌شون .

ج. اعتماد به نفس روحی و معنوی

 انسان باید باور داشته باشد که خدا توانایی مختلفی به او داده و او می‌تواند بنده‌ی خوبی برای خدا باشد. گاهی اوقات افراد تصوّر می‌کنند که بنده‌ی خوبی برای خدا نیستند و حتّی به آیات قرآن نیز استدلال می‌کنند و می‌گویند: «خُلِقَ الْإِنْسانُ ضَعیفاً»[۱]. این برداشت از آیه درست نیست؛ زیرا ضعفی که در آیه‌ی شریفه آمده است، به معنای ضعف در برابر عظمت الهی است و ما همیشه باید در برابر خداوند، خود را کوچک بپنداریم.

با این سه پارامتر، اعتماد به نفس در نوجوانان افزایش پیدا می‌کند و منجر به این می‌شود که بچّه ها بیشتر در معرض موفّقیّت قرار بگیرند. 

[۱]– سوره‌ی انسان، آیه ۲۸٫انسان ضعیف خلق شده است