«ندانستن» دو صورت دارد: گاهى فرد مى تواند حکم را بپرسد؛ ولى کوتاهى مى کند و از مسیر بى مبالاتى درباره دین، مرتب گناه مى شود (جاهل مقصّر)؛ که در این صورت گناه کار است و کیفر خواهد دید. اما گاهى به دستورات الهى و دانایان دسترسى نداشته، خودش هم آگاه بوده است. در این صورت اگر مرتکب گناه شود، مؤاخذه نمى گردد. با وجود این اگر متوجه شد که در اثر گناه مزبور، کار واجبى از او فوت شده، بایستى قضاى آن را به جا آورد.

به دیگر سخن جاهل مقصّر کسى است که در جهل خود معذور نیست چون امکان و استعداد آموختن مسأله را داشته، ولى عمدا در فراگیرى آن کوتاهى کرده است. برخلاف جاهل قاصر که در جهل خود معذور است. چه استعداد فهمیدن را نداشته و یا امکان آن را پیدا نکرده، یا در راه رسیدن به نتیجه، خطا رفته باشد.

نکته اى که باید افزوده شود که زمان و مکان دو عامل اساسى در یادگیرى مکلّفین محسوب مى گردد. مثلاً شرایط یادگیرى مسائل دینى در کشور ایران با کشورهایى نظیر روسیه فرق دارد.

با برقرارى نظام اسلامى در ایران و گستردگى تبلیغ دین در کشور، عذرى براى ندانستن باقى نمانده است. چنانچه فردى در این شرایط وظیفه خود را به درستى انجام ندهد، و بگوید نمى دانستم! به او خواهند گفت: چرا دنبال یادگیرى نرفتى؟ یعنى عذرش قبول نخواهد شد!

پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله باز فرموده اند: «یا دانشمند باش، یا دانشجو یا شنوا از دانشمندان و یا دوستدار آنان، و هرگز نفر پنجمى نباش که هلاک مى گردى!».[۱]

هر فرد متدیّن لازم است در هفته، زمانى را براى آموختن دین اختصاص دهد تا در مسیر زندگى از روشناى معرفت دین بهره جسته، از سقوط در شبهات و مُحرّمات مصون ماند. امام على علیه السلام به جامعه بشرى خطاب فرمود که:

«اى مردم! بدانید کمال دین طلب علم و عمل به آن است. (و نیز) بدانید که علم جویى از طلب مال لازم تر است؛ زیرا مال براى شما قسمت و تضمینى شده؛ ولى علم نزد اهلش نگه داشته شده است و شما مأمورید که آن را از اهلش بخواهید».[۲]

منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف:گروه اخلاق وعرفان/پرسش وپاسخ دانشجویی

[۱] – ملامحسن فیض کاشانى، محجه البیضاء، ج ۱، ص ۲۲٫ قال رسول الله: «اغد عالما او متعلما او مستمعا او محبا و لاتکن الخامس فتهلک».

[۲] – کلینى، اصول کافى، ج ۱، ص ۳۵، کتاب فضل العلم.