در علل الشّرایع مرحوم شیخ صدوق است، یک کسی آمد از امام رضا (علیه السّلام) پرسید: آقا چرا به پیغمبر ابو القاسم می‌گویند؟ کنیه‌ی پیغمبر ابو القاسم است. برای چه به پیغمبر ابو القاسم می‌گویند؟ امام رضا ابتدا یک جوابی مناسب فهم این طرف داد. فرمود: چون پیامبر فرزندی به نام قاسم داشت، از این جهت به پیغمبر ابو القاسم می‌گویند. آن طرف باهوش بود، به امام رضا گفت: اگر من را اهل می‌دانید، یک مقدار بیشتر بگویید. امام رضا (علیه السّلام) یک لایه‌ی عمیق‌تری را باز کرد. فرمود: مگر علیّ بن ابی‌طالب قاسم نیست؟ «قَسِیمُ الْجَنَّهِ وَ النَّارِ» تقسیم بهشت و جهنّم با ولایت امیر المؤمنین است. مگر علی قاسم نیست؟! گفت: بله. فرمود: پیامبر ابو القاسم است. یعنی این قاسم در دامن پیغمبر تربیت شده است. أب و مربّی تمام فرماندهان بزرگ جبهه‌ی توحید وجود مقدّس پیغمبر اکرم است. او محور است. سرپرست کلّ خانواده ی مؤمنین تا قیامت او است و مسئول دینداری همه او است.

می‌دانید این یعنی چه؟ من تقاضا می‌کنم یک مقدار عنایت بفرمایید بگذارید یعنی چه آن را با یک آیه‌ی قرآن خدمت شما عرض بکنم. در قرآن یک آیه‌ای وجود دارد که خداوند متعال یک ضرب المثل می‌زند. می‌فرماید: «ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً کَلِمَهً طَیِّبَهً کَشَجَرَهٍ طَیِّبَهٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ * تُؤْتی‏ أُکُلَها کُلَّ حینٍ بِإِذْنِ رَبِّها»[۱] خدا کلمه‌ی توحید را به یک درخت تشبیه می‌کند که درخت «أَصْلُها ثابِتٌ» ریشه‌های آن محکم در زمین، پابرجا «وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ» شاخه‌های آن وارد آسمان شده است که این درخت دائم سبز است و بر و بار می‌دهد. در روایات متعدّد، نه یک یا دو روایت ما داریم این درخت توحید که در قرآن اسم برده شده است که ریشه‌های آن محکم است، آن ریشه پیغمبر اکرم است. «أَصْلُها ثابِتٌ» ریشه‌ی درخت توحید پیغمبر است. ساقه، آن تنه وجود مقدّس امیر المؤمنین (علیه السّلام) است، در بعضی از روایات حضرت زهرا (سلام الله علیها) است، با هم منافات ندارند این هر دو کفوّ هم بودند. شاخه‌ها حسنین هستند، اهل بیت هستند. بعد فرمود: برگ‌ها مؤمنین هستند. امام صادق (علیه السّلام) قسم خورد که هر مؤمنی تا قیامت به دنیا می‌آید یک برگ روی این درخت اضافه می‌شود. می‌دانید یعنی چه؟ من از شما می‌پرسم تغذیه‌ی برگ روی درخت با چیست، به عهده‌ی چه کسی است؟ با ریشه است. امام قسم خورد هر مؤمنی که به دنیا می‌آید یک برگ روی این درخت توحید -که ریشه‌ی آن پیغمبر است- اضافه می شود.

[۱]– سوره‌ی ابراهیم، آیات ۲۴ و ۲۵٫