بدیهی است هنگامی که از پیوند دانشگاه و صنعت گفته می شود به دنبال آنند که علم برای جامعه مفید باشد و مشکلی را حل کند و نیازی را برآورده سازد. طبیعی است این رویکرد نباید به کم رنگ شدن پژوهش های بنیادی و دیربازده بیانجامد و یا دانشجویان نسبت به تحصیلات تکمیلی دلسرد شوند و به سرعت جذب بازار کار شوند و با استادان از وقت گذاشتن برای تدریس و دانشجویان کم بگذارند و رو به سوی منافع مالی بیاورند.

بنابراین اگرچه مال حلال و مشروع، ارزشمند و در آموزه های دینی به آن سفارش شده و حتی در قرآن از آن تعبیر به خیر شده است، ولی آن چه مذمت و نکوهش شده است دلبستگی و وابستگی به دنیا است و با توجه به اهداف الهی و جنبه های وجودی خلقت انسان اهمیت دانشوری به مراتب برتر از مال اندوزی است. ازاین رو قرآن یکی از ملاک های برتری انسان ها را علم آموزی می داند نه کسب ثروت. و در روایات نیز قیمت انسان را به مقدار دانسته هایش تعیین می کند[۱] نه مقدار دارایی هایش. چه آن که جنبه های انسانی و ملکوتی انسان هیچ‌گاه با افزایش ثروت و مال نه تنها به کمال نرسیده بلکه به طور طبیعی و تجربه تلخ تاریخی، همواره یا موجب پیدایش منش هایی مانند حرص، طمع و بخل و در نهایت سقوط و هبوط انسانی شده و یا در زندگی های فردی و اجتماعی آسیب های فراوانی را در غلطیدن در دامنه گناه و فساد در پی داشته است. ازاین روست که اکثر انبیا و اولیای الهی از نعمت مال دنیا به حداقل بسنده می نمودند اما از نظر علم و معرفت در اوج بودند و همچنان در طول حیاتشان در تلاش برای زدودن مجهولات و افزایش معلومات خویش بودند.

از امام علی(علیه السلام) نقل شده: مردی وارد مسجد شد و پرسید: یا علی! سؤالی دارم. علم بهتر است یا ثروت؟ حضرت در پاسخ فرمودند:

«علم بهتر است؛ زیرا علم میراث انبیاست و مال و ثروت میراث قارون و فرعون و هامان و شداد است.

علم بهتر است؛ زیرا علم تو را حفظ می‌کند، ولی تو مجبوری مال و ثروت را حفظ کنی.

علم بهتر است؛ زیرا برای شخص عالم دوستان بسیاری است، ولی برای ثروتمند دشمنان بسیار!

علم بهتر است؛ زیرا اگر از مال انفاق کنی کم می‌شود؛ ولی اگر از علم انفاق کنی و آن را به دیگران بیاموزی بر آن افزوده می‌شود.

علم بهتر است؛ زیرا مردم شخص پول‌دار و ثروتمند را بخیل می‌دانند، ولی از عالم و دانشمند به بزرگی و عظمت یاد می‌کنند».

به همین تناسب که اشاره شد علم و معرفت نه تنها مساوی با ثروت نیست. بلکه حقیقتی معنوی و انسان ساز است و اصولاً ارزشی فراتر از اهداف مادی دارد. به طور طبیعی در زمانه ما نیز باید هوشیار بود که مدرک گرایی جای خود را به علم افزایی و معرفت اندوزی ندهد که آسیب های فراوانی همان گونه که تا به امروز داشته در پی خواهد آورد و نه با روح گفتمان دینی ما سازگار است و نه با اهداف و شرایط موجود کشور اسلامی و در حال توسعه ما می خواند.

پی نوشت

[۱] – آمدی، غررالحکم ۶۷۵۲٫