عثمان طه، خطاط مشهور سوری است که در قرن حاضر می زیست. نسخه ٔ نوشته او دارای امتیازاتی؛ چون نظم، خط بسیار زیبا و آهنگین و رعایت اصول و جزئیات ظریف تجویدی است.

پاسخ تفصیلی

هنر و مهارت نوشتن، سابقه ی چندانی در عرب تازه مسلمان شده نداشت. آنهایی که اهل کتابت بودند نیز تجربه چندانی در نگارش نداشتند؛ لذا نویسندگان وحی تنها تلاش در نوشتن قرآن می کردند و هیچ گونه اضافه ای بر نوشتار؛ مانند هنر زیبا نویسی و … وجود نداشت. از علل اصلی این رویکرد، بی گانگی اعراب با این هنر بود، به ویژه که حجم دیگر کارهای انجام نشده نیز بسیار بالا بود و زمانی برای فکر کردن به این فعالیت ها باقی نمی گذاشت.

علاوه بر این کاستی ها، نوشته های آن زمان، مشکلات دیگری را نیز داشت، آن نوشته ها فاقد هرگونه علائم املائی؛ مانند نقطه و اعراب بودند. اما این امر خللی در قرائت آنها از قرآن ایجاد نمی کرد؛ زیرا در صدر اسلام اکثریت مسلمانان، عرب زبان بودند و بسیاری از آنان قسمت‏های متعدد یا کل قرآن را از حفظ داشتند و غالباً با آیات قرآن مأنوس بوده و ورد زبانشان بود؛ لذا مشکلی در خواندن قرآن به چشم نمی‏خورد؛ یعنی حروف و کلمات هم شکل و حرکات و حالات حروف را با توجه به قرائن جمله و حضور ذهن، تشخیص داده و به نحو صحیح‏ می‏خواندند.[۱]  همان‏گونه که در برخی از زبان ها مانند زبان فارسی که در ابتدا با علائم یاد داده می شود، ولی پس از آن، بدون علامت‏، نوشته و خوانده می شود.

این نوع نوشتار به جهت مشکلات مذکور و با پیشرفت اسلام در میان اقوام دیگر، نیاز به اصلاحاتی پیدا کرد که در نهایت با گذشت چند دهه موجب تغییرات جدّی در نوع نوشتار شد تا خلأ های موجود را از بین ببرد.

در یک نگاه کلی، تفاوت نوع نوشتار آن زمان با خط عربی کنونی را می توان در این موارد بیان داشت:

۱ – نوشته های آن دوره، فاقد هرگونه نقطه و اعراب و علامت است. این خصیصه را از نوشته هایی از آن زمان که امروزه موجود است، می توان مشاهده کرد.

۲ – بسیاری از حروف، به ویژه الف‏ها نوشته نشده است؛ مانند کلمات «الرحمان، العالمین، مالک، صراط» که‏ به صورت «الرحمن، العلمین، ملک، صرط» نوشته شده‏ است.

۳ – برخی از حروف به شکل حروف دیگر نوشته شده است؛ مانند «الف» در کلمات «صلاه، زکاه، حیاه، … » که‏ به صورت واو نوشته شده است؛ «صلوه، زکوه، حیوه» یا الف در کلمات «ادراک، ضحاها، یغشاها، …» که‏ به صورت یاء نوشته شده است؛ «ادریک، ضحیها، یغشیها … .

۴ – بعضی از حروف به ‏طور زاید بر تلفظ نوشته شده است؛ مانند کلمات «یدعون، یتلو، مئه، جی‏ء، لشی‏ء… که با یک الف زاید به صورت «یدعون، یتلوا، مائه، جای‏ء، لشای‏ء، …. نوشته شده است. یا واو در کلمات «اولئک، اولی، اولوا، …» که به‏ طور زاید در تلفظ نوشته شده است.[۲]

با گذشت زمان، خوشنویسان بسیاری شروع به نوشتن قرآن کردند و برخی از آنها در زمان خود، شهرت بسزائی را نیز کسب کردند. امروزه اثر خطاط بزرگ سوری تبار، عثمان طه از شهرت بسزائی برخوردار است که با وجود برخی انتقادات، به دلیل برخی مزایا و نیز پشتبانی مالی کشورهایی چون عربستان سعودی در جهان اسلام گسترش چشمگیری یافته است.

قبل از بحث پیرامون عثمان طه و نسخه او، ذکر نکته ای لازم است؛ در این بحث، دو اصطلاح شبیه به هم وجود دارد که هر کدام معنای خاص به خود را دارند. یکی مصحف عثمانی؛[۳] این تعبیر اشاره به جمع آوری قرآن توسط عثمان دارد که به نسخه ای که او جمع آوری کرد و با آن خط خاص نوشته شده بود، مصحف عثمانی گفته می شود که البته این نظریه مخالفان جدّی نیز دارد.[۴]  اصطلاح دیگر «قرآن عثمان طه» است که به نوشتن قرآن توسط شخصی به نام عثمان طه اشاره دارد و مورد بحث ما نیز همین مورد دوم است.

عثمان طه، خطاط مشهور سوری است که در قرن حاضر می زیسته و نسخه ٔ نوشته او دارای امتیازاتی است:

۱ – نظم بسیار عالی؛ در نسخه عثمان طه، انتهای هر صفحه با انتهای آیه همراه است، به گونه ای که در انتهای یک صفحه، آیه نیمه کاره نمی ماند و در همان جا تمام می شود. علاوه براین، تلاش کرده در یک نظم خاص، هر جزء قرآن را در ۲۰ صفحه قرار دهد که در این امر نیز موفق بوده است.

۲ – خط بسیار زیبا و آهنگین عثمان طه نیز بر امتیازات این اثر افزوده است و نوعی نظم نوشتاری را نیز در نگارش رعایت کرده است.

۳ – رعایت اصول و جزئیات ظریف تجویدی در این نسخه و وجود حرکات و اعراب ها تأثیر بسزائی در خواندن صحیح قرآن می گذارد. تفاوت گذاشتن در نوشتن برخی کلمات که ناظر به شیوه های دقیق قرائت است، از جمله امتیازات مهم نسخه مورد بحث ما است.

البته تمام این موارد، نافی نقدهایی نیست که بر این نگارش وارد شده است.

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. سیف، سید مهدی، تاریخچه رسم الخط قرآن و سیر تحول آن، مجله رشد آموزش معارف اسلامی، بهار ۱۳۸۰، شماره ۴۴، ص ۱۴ – ۱۵٫

[۲]. همان، ص ۱۴٫

[۳]. تعابیر دیگری نیز از این معنا وجود دارد؛ از جمله: رسم المصحف، الرسم العثمان و … .

[۴]. ر.ک: نمایه های «جمع آوری قرآن»، سؤال ۵۰۲۸؛ «جمع آوری قرآن توسط رسول خدا»، سؤال ۱۶۲۵.