در کدام آیه از قرآن در مورد پایین تر بودن منزلت انسان از جمادات بحث شده است؟

پاسخ اجمالی

اگرچه خداوند در قرآن کریم فراوان انسان را تحسین کرده و او را بر بسیاری از آفریدگانش برتری داده، اما در آیاتی نیز وی را سرزنش نموده و به پست ترین موجودات زمینی تشبیه کرده است؛ این سرزنش و نکوهش می تواند به جهت نافرمانی های فراوان انسان از دستورات الهی باشد. در این مختصر برخی از آیاتی را که می توان از آنها این موضوع را فهمید بیان خواهیم کرد:

۱ – «ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِکَ فَهِیَ کَالْحِجارَهِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَهً وَ إِنَّ مِنَ الْحِجارَهِ لَما یَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهارُ وَ إِنَّ مِنْها لَما یَشَّقَّقُ فَیَخْرُجُ مِنْهُ الْماءُ وَ إِنَّ مِنْها لَما یَهْبِطُ مِنْ خَشْیَهِ اللَّهِ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُون»؛[۱]پس از آن دل هاى شما چون سنگ، سخت گردید، حتى سخت ‏تر از سنگ که از سنگ گاه جوی ها روان می شود، و چون شکافته شود آب از آن بیرون می جهد، و گاه از ترس خدا از فراز به نشیب فرو غلتد، و خدا از آنچه مى ‏کنید غافل نیست.

در این آیه انسان هایی که بر اثر گناه و نافرمانی سنگ دل و قسی القلب شده اند، و پند و اندرزها در آنها اثری ندارد، قلب آنها به سنگ و سخت تر از سنگ تشبیه شده است.

این تعبیر به سخت تر از سنگ؛ از آن رو است که سنگ گاهى سودى کم یا زیاد در بر دارد و بدین ترتیب نقشى در زندگى ایفا مى ‏کند، ولى انسانى که قلبش سنگ شد، در زندگى براى خود هیچ نقش مثبتى قایل نیست و هیچ مسئولیتى را متوجّه خود نمى ‏داند. سنگ چون شکافته شود آب از آن بیرون می جهد. همان ‏گونه که گاهى سنگ خاشع درگاه الهى و سنّت هاى زندگى است: «وَ إِنَّ مِنْها لَما یَهْبِطُ مِنْ خَشْیَهِ اللَّهِ» با این تفاوت که قلب انسان سنگ دل هرگز خاشع نمى ‏شود.

۲ – «ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلین»؛[۲]آن گاه او را فروتر از همه فروتران گردانیدیم.

این آیه می تواند این گونه تفسیر شود که انسان در صورت مخالفت با پروردگار از تمام موجودات از جمله پست تر خواهد شد.

۳ – «وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ کَثیراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا یَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْیُنٌ لا یُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا یَسْمَعُونَ بِها أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُونَ »؛[۳]براى جهنم بسیارى از جن و انس را بیافریدیم. ایشان را دل هایى است که بدان نمى ‏فهمند و چشم هایى است که بدان نمى ‏بینند و گوش هایى است که با آن نمى ‏شنوند. اینان همانند چارپایانند، حتى گمراه ‏تر از آنهایند.

در این آیه نیز انسان هایی که به دلیل لجاجت و سرسختی در مقابل سفیران وحی و مخالفت با آموزه های الهی، چشم و گوش خود را به روی حقایق بستند، به چارپایان و حتی پایین تر از آنان تشبیه شده اند و از آنجا که چارپایان خصوصیتی ندارند، مى ‏توان برداشت کرد که آنان حتی از جمادات نیز پست‌ترند.

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. بقره، ۷۴٫

[۲]. تین، ۵٫

[۳]. اعراف، ۱۷۹٫