آیا امام زمان(عج) زن و فرزند دارد؟
داشتن همسر و فرزند گر چه محتمل است و غیبت آن حضرت این لازمه را در پى ندارد که حتماً باید سنت الاهى ازدواج ترک گردد، اما در روایات نمىتوان به دلیل قانع کنندهاى در این باب برخورد کرد. شاید بتوان گفت: همان طورکه تقدیر الاهى بر این تعلق گرفته که وجود نازنین آن حضرت در پس پرده غیبت باشد، بر این هم تعلق گرفته که به جهت مصالحى این مسئله در پرده ی ابهام باشد.
زندگانى شخصى حضرت مهدى (عج) از جمله مسائلى است که نمىتوان در آن به سادگى به علم و یقین رسید، ولى مىتوان با بررسى روایات، احتمالى را به واقع نزدیک تر دانست. در این موضوع که آیا امام زمان (عج) زن و فرزند دارد، سه احتمال وجود دارد:
الف- امام (عج) اساساً ازدواج نکرده است.
ب- ازدواج کرده است اما فرزند ندارد.
ج- آن جناب ازدواج کرده و فرزند هم دارد.
لازمهى پذیرش احتمال اوّل، این است که آن حضرت یکى از سنتهاى اسلامى را ترک گفته باشد و چنین امرى بعید به نظر مىرسد.
البته گفته شده است که مسئله ی غیبت امام زمان اهم است و ازدواج مهم. مانعى ندارد که به خاطر امر مهم تر، مسئله ی مهم ترک شود، ولى این گفتار مورد پذیرش نیست؛ چون میان غیبت و ازدواج تزاحمى وجود ندارد و این دو قابل جمع هستند.
اما در احتمال دوم؛ اگر چه اشکال احتمال اوّل وجود ندارد، اما این سؤال بى پاسخ مىماند که آیا همسر آن حضرت هم عمر طولانى دارد، یا آن جناب در هر زمان همسرهاى متعددى بر مىگزیند؟ دلیلى در این رابطه وجود ندارد که موضوع را بر ما روشن کند، اما مىتوان گفت که پذیرش ازدواج با همسرهاى متعدد، استبعادى ندارد. غیبت امام (عج) اقتضا ندارد که آن حضرت یک داشته همسر باشد، تا همچون وی داراى عمر طولانى باشد؛ زیرا از بعضى روایات به دست مىآید که غیبت آن جناب غیبت عنوانى است نه شخصى.[۱] لذا مىتواند با مردم به صورت ناشناس حشر و نشر داشته باشد و با آنها زندگى کند، اما کسى نداند که ایشان امام زمان (عج) است.
این سؤال در احتمال سوم هم مطرح مىگردد. علاوه بر این که بعضى این احتمال را بعید شمردهاند؛ زیرا اگر امام زمان (عج) فرزندانى داشته باشد، بالاخره آنها روزى به جست و جوى اصل خود مىپردازند و… و این با فلسفهى غیبت سازگارى ندارد.
در میان روایات هم نمىتوان به دلیل معتبرى دست یافت که یکى از این سه احتمال را تأیید نماید.
شیخ طوسى از امام صادق (ع) روایت کرده است که: “لایطَّلعُ على موضِعه احدٌ من وُلْدِه و لا غیره“.[۲] اما همین سخن را نعمانى به گونهى دیگر نقل کرده است: “لایطلع على موضعه احدٌ من ولى و غیره”.[۳]
از این رو با وجود این اختلاف، استناد به نقل شیخ، اطمینان بخش نیست، بلکه از جهاتى همانند علو سند و لفظ حدیث، روایت نعمانى معتبرتر به نظر مىرسد. مثلاً از یک سو در حدیث شیخ طوسى، ضمیر مفرد به جاى جمع آمده است. (به جاى این که گفته شود فرزندان او و دیگران، آمده که فرزندان او و دیگرى) مگر این که یکى از این سه احتمال را بپذیریم:
أ- آوردن ضمیر ” در “ولده” از اشتباهات نسّاخ بوده است.
ب- روایت خواسته است اشاره کند که امام یک فرزند دارد.
ج- مراد از لفظ “ولد” اسم جنس است.
لذا عده اى گفته اند که روایت شیخ طوسى در مقام بیان، مبالغهى در خفاست، نه این که آن حضرت فرزندى دارد، بلکه در صدد بیان این نکته است که بر فرض اگر آن حضرت فرزندى مىداشت، از جایگاه و سرّ او، آن فرزندان هم آگاه نبودند.[۴] از سوى دیگر اگر از اشکال سندى بعضى از متون که در این باب وجود دارد، صرف نظر کنیم، صراحتى در آنها مشاهده نمىشود و قابل حمل بر عصر ظهور مىباشند. مثلاً ابن طاووس از امام رضا (ع) نقل کرده است: “اللهم اعطه فى نفسه و اهله و ولده و ذریته”.[۵] از امام صادق (ع) هم روایت شده که “کانى ارى نزول القائم فى مسجد السهله باهله و عیاله”.[۶]
عده اى با تمسک به داستان جزیرهى خضرا گفتهاند که امام (عج) فرزندانى دارد که بر آن جزیره با نظارت آن امام ، حکومت مىکنند و… . اما باید گفت که این داستان، افسانهاى بیش نیست.[۷] و بیشتر به داستان تخیلى شبیه است تا داستان واقعى.
علامه ی مجلسى (ره) در این باب مى فرماید: چون این داستان را در کتابهاى معتبر نیافتم، آن را در فصلى جداگانه آوردهام.[۸] شیخ آقا بزرگ تهرانى آن را یک داستان تخیلى شمرده است.[۹]
نتیجه: این که گر چه داشتن همسر و فرزند محتمل است، اما در این باب نمىتوان به روایت معتبرى استناد کرد.[۱۰] از سوى دیگر دلیل محکم و معتبرى هم بر ترک سنت الاهى ازدواج از طرف امام زمان (عج) وجود ندارد.
منبع: اسلام کوئست
[۱] مثلاً امام صادق (ع) مىفرماید: “صاحب الزمان (عج) در میان مردم رفت و آمد مىکند، در بازار قدم مىنهد و گاهى بر فرش منزلهاى دوستان مىنشیند، لکن او را نمىشناسند”، کتاب الغیبه، نعمانى، ص ۱۶۴٫
[۲] شیخ طوسى، کتاب غیبت، ص ۱۰۲٫
[۳] نعمانى، غیبت، ص ۱۷۲؛ منتخب الاثر، ص ۲۵۲، به نقل از، امامت و مهدویت، پاسخ به ده پرسش، زندگانى شخصى حضرت مهدى (عج)، ص ۵۴؛ الاخبار الدخیله، ج ۱، ص ۱۵۰؛ تاریخ الغیبه الکبرى، ص ۶۹، به نقل از ،جزیرهى خضرا در ترازوى نقد، ص ۲۱۸، سید جعفر مرتضى عاملى.
[۴] محمد، صدر، تاریخ الغیبه الکبرى، ج ۲، ص ۶۵، مکتبه الامام امیرالمؤمنین (ع) العامه، اصفهان.
[۵] ابن طاووس، جمال الاسبوع، ص ۵۱۰، به نقل از جزیرهى خضرا در ترازوى نقد، ص ۲۱۹٫
[۶] بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۱۷٫
[۷] براى آگاهى بیشتر ر.ک: دراسه فى علامات الظهور و الجزیره الخضرا، سید جعفر مرتضى عاملى، ص ۲۶۳ و یا ترجمهى این کتاب، ص ۲۲۵ – ۲۱۷٫
[۸] بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۹٫
[۹] الذریه الى تصانیف الشیعه، ج ۵، ص ۱۰۸؛ دارالاضواء، چاپ بیروت، طبقات اعلام الشیعه، قرن هشتم، ۱۱۴۵٫
[۱۰] مسعودى در اثبات الوصیه، ص۲۰۱، از امام رضا (ع) روایتى نقل کرده است که اگر در روایات آمده است هیچ امامى از دنیا نمىرود تا فرزندش را ببیند، مربوط به قائم (ع) نمىشود. ر.ک: امامت و مهدویت، صافى گلپایگانى، پاسخ به ده پرسش، ص ۵۶ – ۵۳، چشم به راه مهدى، جمعى از نویسندگان مجله ی حوزه، ص ۳۵۶ – ۳۵۱، جزیره خضرا در ترازوى نقد، ص ۲۲۱ – ۲۱۷٫
پاسخ دهید