آیات قرآن کریم و روایات در مورد نهایت و محدوده علم انسان چه نظری دارند؟

پاسخ اجمالی

۱ – از آن جا که انسان موجودی محدود است، طبیعی است که دانش وی نیز از نظر فعلیت محدود بوده و نمی تواند دانش بی نهایت داشته باشد. قرآن کریم در باره علم انسان نسبت به روح می فرماید: «…وَ ما أُوتیتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلاَّ قَلیلا…»؛[۱]و جز اندکى از دانش، به شما داده نشده است. این گونه است علم و دانستنی های انسان در باره نظام هستی. اما دانش انسان از نظر قوه و قابلیت محدودیت ندارد؛ ولی روشن است که به فعلیت رسیدن آن قوه بستگی به تلاش انسان ها دارد: «وَ الَّذینَ جاهَدُوا فینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا »؛[۲]و راه‏هاى خویش را به آنان که در (راه) ما بکوشند مى‏نماییم. در این جا نهایت علم و دانش انسان به اندازه تلاش و همت او بستگی دارد.

البته، اولیای الهی با اتصال به منبع علم بی انتها به اذن خداوند به اندازه ای از علم و دانش برخوردارند که می توان گفت علم آنها به نوعی بی نهایت است: «وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ کُلَّها»؛[۳] سپس علم اسماء [علم اسرار آفرینش و نامگذارى موجودات‏] را همگى به آدم آموخت. منتها، باید در نظر داشت که علم ائمه(ع) نیز نسبت علم خدا محدود است؛ زیرا برخی از امور علم آنها مخصوص خدا است که برای غیر خدا ممکن نیست؛ مانند علم به ذات خدا، یا علومی که خداوند نخواسته در اختیار غیر خودش قرار دهد. 

۲ – تنها موجودی که علم بی نهایت دارد خداوند متعال است؛ چراکه علم خداوند، عین ذات او است، و ذات خدا نامحدود ازلی و ابدی است، در نتیجه علمش نیز نامحدود خواهد بود. درحالی که خود انسان که ممکن الوجود است محدود است، چه رسد به علم او. علم همه دانشمندان عالم، ذره ای از پرتو علم خداوند است که به بشر ارزانی داشته است.

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

 [۱]. اسراء، ۸۵٫

[۲]. عنکبوت، ۶۹٫

[۳]. بقره، ۳۱٫

ش