چرا انسان نقد را کنار بگذارد و به نسیه بچسبد ما با همین دنیا داریم حال می کنیم؟

پاسخ اجمالی

طرز تفکر «نقد بودن دنیا و نسیه بودن آخرت»، در گذشته و زمان پیامبران نیز وجود داشته و افرادی همچون قارون این گونه بودند، اما سرانجام چنین کسانی جز هلاکت و بدبختی دنیا و آخرت ، چیزی دیگری نبود. اگر کسی واقعاً در اعماق فطرت خویش، عقیده ای به آخرت ندارد، مانند قارون در همین دنیا تنها به خوش گذرانی و شهوت رانی بگذراند تا ببیند سرانجام او چه می شود؟! در حالی که آخرت امرى است یقینى که عقل و قلب سلیم بر یقینى بودن آن گواهی می دهد و می داند که دنیا مزرعه آخرت است.
به علاوه؛ این گونه نیست که هرکار نیک و پسندیده ای که انسان انجام دهد در این دنیا هیچ اثر و ثوابی نداشته باشد و تنها در آخرت ثواب و اثرش را ببیند و نسیه باشد، بلکه خداوند برای هر عمل خوب و پسندیده ای که انسان انجام می دهد و یا گناهی را ترک می کند، آثار و ثوابی قرار داده که این آثار -متناسب با حدود و وسعت جهان مادی- نصیب انسان در همین دنیا می شود؛ چه متوجه این آثار شود و چه نشود، هر چند آثار و ثواب اعمال در جهان آخرت به مراتب از عالم دنیا آشکارتر و بالاتر است.
 

پاسخ تفصیلی

در این باره باید به دو نکته توجه شود:
یک. کلید سعادت، بیدارى و تیز هوشى و منشأ شقاوت، غفلت و غرور است. غرور عبارت است از سکون و آرامش نفس به چیزى که با هوا و هوس نفس امّاره موافق است و طبعش با شبهات و خدعه ها و فریب شیطان به آن مایل شده است. منشأ این گرایش جهالت یا وسوسه هاى شیطانى است.[۱] بنابر این، کسى که دنیا را بهتر از آخرت می داند مغرور و فریب خورده دنیا و وسوسه های شیطانی است. خداى تعالى در قرآن کریم می فرماید:
«یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمْ وَ اخْشَوْا یَوْماً لا یَجْزی والِدٌ عَنْ وَلَدِهِ وَ لا مَوْلُودٌ هُوَ جازٍ عَنْ والِدِهِ شَیْئاً إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلا تَغُرَّنَّکُمُ الْحَیاهُ الدُّنْیا وَ لا یَغُرَّنَّکُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ»؛[۲] اى مردم! تقواى الهى پیشه کنید و بترسید از روزى که نه پدر کیفر اعمال فرزندش را تحمّل می کند، و نه فرزند چیزى از کیفر (اعمال) پدرش را؛ به یقین وعده الهى حقّ است؛ پس مبادا زندگانى دنیا شما را بفریبد، و مبادا (شیطان) فریب کار شما را (به کرم) خدا مغرور سازد!
«یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلا تَغُرَّنَّکُمُ الْحَیاهُ الدُّنْیا وَ لا یَغُرَّنَّکُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ»؛[۳] اى مردم! وعده خداوند حقّ است؛ مبادا زندگى دنیا شما را بفریبد، و مبادا شیطان شما را فریب دهد و به (کرم) خدا مغرور سازد!
«إِنَّ قارُونَ کانَ مِنْ قَوْمِ مُوسى‏ فَبَغى‏ عَلَیْهِمْ وَ آتَیْناهُ مِنَ الْکُنُوزِ ما إِنَّ مَفاتِحَهُ لَتَنُوأُ بِالْعُصْبَهِ أُولِی الْقُوَّهِ إِذْ قالَ لَهُ قَوْمُهُ لا تَفْرَحْ إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْفَرِحین»؛[۴]‏ قارون از قوم موسى بود، اما بر آنان ستم کرد؛ ما آن قدر از گنج ها به او داده بودیم که حمل کلیدهاى آن براى یک گروه زورمند مشکل بود! (به خاطر آورید) هنگامى را که قومش به او گفتند: «این همه شادى مغرورانه مکن، که خداوند شادی کنندگان مغرور را دوست نمی دارد!
طرز تفکر «نقد بودن دنیا و نسیه بودن آخرت»، در گذشته و زمان پیامبران نیز وجود داشته و افرادی همچون قارون این گونه بودند، اما سرانجام چنین کسانی معلوم است که چه شد: «وَ قارُونَ وَ فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ لَقَدْ جاءَهُمْ مُوسى‏ بِالْبَیِّناتِ فَاسْتَکْبَرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ما کانُوا سابِقین‏»؛[۵] و «قارون» و «فرعون» و «هامان» را نیز هلاک کردیم؛ موسى با دلایل روشن به سراغشان آمد، امّا آنان در زمین برتری جویى کردند، ولى نتوانستند بر خدا پیشى گیرند!
اگر کسی واقعاً در اعماق فطرت خویش، عقیده ای به آخرت ندارد، مانند قارون در همین دنیا تنها به خوش گذرانی و شهوت رانی بگذراند تا ببیند سرانجام او چه می شود؟! در حالی که آخرت امرى است یقینى که عقل و قلب سلیم بر یقینى بودن آن گواهی می دهد و می داند که زندگی آخرت بهتر از زندگی در دنیا است و این که دنیا مزرعه آخرت است.[۶]
دو. هر رفتار و گفتاری که از انسان سر می زند، از بین رفتنى نیست و آثارى دارد که به صاحبش برمی گردد. این آثار، چه خیر و چه شرّ، در جهان دیگر به نحو کامل و بدون نقص به انجام دهنده آن می رسد، اما برخى آثار، در همین دنیا منعکس می گردد و صاحبش تلخى یا شیرینى آن را می چشد. به همین جهت، این گونه نیست که هرکار نیک و پسندیده ای که انسان انجام دهد در این دنیا هیچ اثر و ثوابی نداشته باشد و تنها در آخرت ثواب و اثرش را ببیند و نسیه باشد، بلکه خداوند برای هر عمل خوب و پسندیده ای که انسان انجام می دهد و یا گناهی را ترک می کند، آثار و ثوابی قرار داده که این آثار -متناسب با حدود و وسعت جهان مادی- نصیب انسان در همین دنیا می شود؛ چه متوجه این آثار شود و چه نشود، هر چند آثار و ثواب اعمال در جهان آخرت به مراتب از عالم دنیا آشکارتر و بالاتر است،[۷] چه متوجه این آثار شود و چه نشود، هر چند آثار و ثواب اعمال در جهان آخرت به مراتب از عالم دنیا آشکارتر و بالاتر است. از قرآن کریم و سخنان پیشوایان دین(ع) به روشنی چنین واقعیتی به دست می آید؛ همان طور که در قرآن کریم می خوانیم:
«فساد، در خشکى و دریا به سبب کارهایى که مردم انجام داده اند آشکار شده است خدا می خواهد نتیجه بعضى از اعمالشان را به آنان بچشاند، شاید (به سوى حق) بازگردند».[۸] این آیه شریفه صریح است در این که: نتیجه اعمال زشت بدکاران، در صحرا و دریا اثر گذاشته است؛ و خداوند متعال، همه آثار و نتیجه اعمال را پنهان نمی کند، بلکه مقداری از آنها را در این زندگی دنیا، بیرون می نماید تا بدکاران، مزه اعمال بد و قبیح خود را بچشند و تلخی آن را احساس کنند تا شاید از عواقب بسیار وحشتناک آنها ترسیده و به درگاه خداوند پروردگار روی آورده و در ما بقی عمر خود، از انجام اعمال بد پرهیز کنند.[۹]
«و اگر اهل شهرها و آبادی ها، ایمان می آوردند و تقوا پیشه می کردند، برکات آسمان و زمین را بر آنها می گشودیم ولى (آنها حق را) تکذیب کردند ما هم آنان را به کیفر اعمالشان مجازات کردیم».[۱۰]
همچنین طبق روایات؛ برخی از اعمال، به تناسب، دارای اثر وضعی دنیوی و روحی هستند؛ مانند کارهایی که موجب زیاد شدن رزق و روزی می شوند؛ مانند خواندن نماز، خوش اخلاقی، صدقه دادن و … .[۱۱]

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. شبر، سید عبد الله، الاخلاق، ص ۱۹۵ – ۱۹۶، مکتبه العزیزی، قم، ۱۳۷۴ش؛ دیلمى، احمد، اخلاق اسلامى، ص ۱۰۴، دفتر نشر معارف، قم، چاپ دوم، ۱۳۸۰ش.

[۲]. لقمان، ۳۳.

[۳]. فاطر، ۵.

[۴]. قصص، ۷۶.

[۵]. عنکبوت، ۳۹.

[۶]. ر.ک: «جدایی آخرت جویان از دنیاطلبان در قرآن»، سؤال ۲۶۳۷۱؛ «رفاه و آسایش در دنیا و آخرت»، سؤال ۲۹۰۲؛«تلاش برای دنیا یا آخرت»، سؤال ۱۸۲۱.

[۷]. ر.ک: «آثار وضعی گناهان در زندگی بشر»، سؤال ۱۳۲۵۸.

[۸]. روم، ۴۱: «ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذیقَهُمْ بَعْضَ الَّذی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُون».

[۹]. ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‏۱۶، ص: ۴۵۰ – ۴۵۲، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.

[۱۰]. اعراف، ۹۶: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ لکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُون».

[۱۱]. ر.ک: «دعا برای افزایش روزی»، سؤال ۱۴۰۶۵؛ «صدقه و دفع نزول بلا»، سؤال ۲۵۱۹۲؛ «معنا و آثار نماز»، سؤال ۲۹۹۷؛ «آثار تربیتی روزه»، سؤال ۱۴۸۵۹؛ «آثار و برکات معنوی و مادی نماز»، ۹۵۹۳؛ «آثار فضایل اخلاقی»، سؤال ۳۴۲۲۶.