برخی خواستند از این نکته استفاده کنند که، امام علی (علیه السّلام) نام فرزندان خود را «عثمان» یا «علیهم السلامر» یا «ابوبکر» نهاده و این نشانگر رابطه دوستانه میان امام علی (علیه السّلام) و خلفا بوده است و هیچ‌گونه تنش و مخالفتی بین آن‌ها وجود نداشته است. در پاسخ به این توهم نادرست به چند نکته اشاره می‌شود:

۱ – نام‌ها واژگانی هستند که در انحصار هیچ‌کس یا گروهی خاص قرار ندارند، بلکه این نام‌ها در میان عرب شایع و رایج بوده است و بسیاری از مردم، قبل و بعد از خلفا، از این نام‌های مشهور عربی استفاده می‌کرده‌اند. چه بسیارند در میان صحابه پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) که نامشان «علیهم السلامر» یا «عثمان» بوده است.[۱] بنابراین این اسم‌ها اختصاص به خلفا نداشته و در انحصار هیچ‌کس نبوده است. چنان‌که نام یکی از سفیران و نایبان حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف «عثمان» بوده است.

۲ – این‌که انسان نام کسی را برروی فرزندش بگذارد، ملازمه‌ای با دوست داشتن آن فرد ندارد، مگر این‌که نام‌گذار تصریح کند که من به خاطر عشق و محبّتی که به فلان کس دارم، نام او را برای فرزندم انتخاب کرده‌ام.

انگیزه و هدف و نام‌گذاری همیشه محبّت و دوست داشتن نیست، زیرا گاهی هدف از نام‌گذاری به نام فردی خاص به خاطر دفع ضرر و آسیب‌ها و ایمن شدن از شرّ و زیان اوست، یا گاهی نام‌گذاری به انگیزه به دست آوردن پاره‌ای از امتیازات و منافع است.[۲] از این‌رو انگیزه و هدف در نام‌گذاری نقش مهمی دارد.

۳ – چه کسی گفته که امیر مؤمنان علی (علیه السّلام) نام فرزندان خود را به خاطر دوستی با خلفا، به نام آن‌ها نام‌گذاری کرده است؟! امیر المؤمنین علی (علیه السّلام) خود درباره سبب نام‌گذاری فرزندشان به «عثمان» می‌گویند: «إِنَّمَا سَمَّیْتُهُ بِاسْمِ أَخِی عُثْمَانَ بْنِ مَظْعُونٍ»[۳]؛ «من نام او را به نام برادرم عثمان بن مظعون نهادم».

عثمان بن مظعون صحابی جلیل القدری است که محبوبیت ویژه‌ای نزد رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و امیر مؤمنان داشت، ایشان در سال‌های نخست هجرت از دنیا رفت و نخستین فردی است که در قبرستان بقیع دفن گردید. بنابراین امام (علیه السّلام) به خاطر علاقه شدیدی که به عثمان بن مظعون داشت نام فرزندش را عثمان گذارد. همچنین چه دلیلی وجود دارد که امام (علیه السّلام) به خاطر محبّتش به علیهم السلامر بن الخطاب نام فرزندش را «علیهم السلامر» نهاده؟! شاید امام علی (علیه السّلام) فرزندش را به خاطر محبّتی که به «علیهم السلامر بن أبی‌سلمه» داشته، به این نام گذاشته است.

علیهم السلامر بن ابی‌سلمه فرزند خوانده پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) بود که در جنگ جمل در رکاب امیر مؤمنان می‌جنگید و کارگزار امام علی (علیه السّلام) در بحرین و فارس بود. وی از افراد مورد اطمینان و محبوب علی (علیه السّلام) بود.[۴]

در مورد نام «ابوبکر»، باید گفت که برخی مانند ابوالفرج اصفهانی در کتاب مقاتل الطالبین تصریح می‌کنند که نام «ابوبکر بن علی بن ابی‌الطالب» شناخته شده نیست و علی (علیه السّلام) فرزندی به نام ابوبکر نداشته است. برخی می‌گویند «ابوبکر» کنیه «محمّد اصغر» فرزند امام علی (علیه السّلام) یا کنیه «عبدالله» فرزند دیگر امام (علیه السّلام) بوده است.[۵]

۴ – رویه‌ای در دوران خلفا شکل گرفت که در برخی از شرایط، آنان به اجبار نام فرزندان را تعیین می‌کردند؛ ابن‌حجر عسقلانی از دانشمندان و بزرگان اهل سنّت تصریح می‌کند که خلیفه دوم، خود نام فرزند امیر المؤمنان علی (علیه السّلام) را «علیهم السلامر» نهاد و بعدها این نام جا افتاد.[۶]

۵ – این پرسش مطرح است که چرا خلفا نام فرزندانشان را علی، حسن،‌ حسین، فاطمه و زهرا نگذاشتند، آیا مسیر محبّت و الفت جادّه‌ای یک طرفه است؟! طبیعی است حسن رابطه دو سویه قابل دفاع است.

امّا متأسفانه در تاریخ می‌بینیم که عکس این مطلب اتفّاق افتاد، اهل بیت (علیهم السّلام) هیچ مشکلی با نام‌گذاری فرزندانشان نداشتند، ولی دشمنان اهل بیت (علیهم السّلام) یعنی بنی امیّه و به ویژه معاویه با نام «علی» هم دشمنی و کینه داشت، از این‌رو دستور داد هر کس که نامش «علی» است،‌ سهمش از بیت‌المال قطع شود یا دستور به کشتن او می‌داد؛ لذا در شرح حال «علی بن رباح» آمده است: «کانت بنو أمیه إذا سمعوا بمولودٍ إسمه علی قتلوه»[۷]؛ «بنی امیّه هرگاه می‌شنیدند فرزندی به دنیا آمده و نامش «علی» است، او را می‌کشتند.»

۶ – اگر کسی می‌خواهد از رابطه امیر مؤمنان علی (علیه السّلام) با خلفا آگاهی یابد، تنها کافی است که به خطبه شقشقیه (خطبه ۳ نهج البلاغه) مراجعه نماید تا از انتقادات شدید حضرت نسبت به غصب خلافت و حق پایمال شده ایشان، اطلاع یابد.

منبع: پرسشها و پاسخهای دانشجویی شیعه و اهل سنت؛ دفتر نشر معارف تدوین و تألیف: علی اصغر رضوانی، مصطفی عزیزی

[1]. ر.ک: الأصابه فی معرفه الصحابه؛‌ أسد الغابه: الأستیعاب؛ ذیل واژه «عمر» و «عثمان».

[۲]. میزان الحق، ج ۱، ص ۶۶٫

[۳]. بحار الانوار، ج ۳۱، ص ۳۰۷؛ مقاتل الطّالبین، ص ۸۹٫

[۴]. الأستیعاب، ج ۳، ص ۱۱۵۹٫

[۵]. میزان الحق، ج ۱، ص ۶۹٫

[۶]. تهذیب التهذیب، ج ۷، ص ۴۲۷؛ میزان الحق، ج ۱، ص ۶۸٫

[۷]. تهذیب التهذیب، ج ۷، ص ۲۷۲؛ تهذیب الکمال، ج ۳، ص ۲۶۶٫