بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ

… عظّم الله اُجورَکم و شَکَر الله سعیَکم و جزاکم الله عن الاسلام و أَهلِه خیرَ الجزاء، إن‌شاء‌الله تعالی.

مرقومه‌ی شریفه مبنی بر اظهار محبّت و تفقّد صمیمانه، هفته‌ی رفته زیارت گردید. از این‌که بر صحت و استقامت مزاج شریف حکایت داشت کمال مسرّت حاصل شد. امیدوارم همواره وجود مبارک حضرت مستطاب عالی [را] در ترویج شریعت مطهّره، و حمایت کلمه‌ی جامعه‌ی مقدسه‌ی اسلامیّه، مظفّر و منصور بدارد. از این‌که شرحی مندرج صدمات وارده‌ی بر وجود شریف بود، نهایت تأسف… حاصل گردید. البتّه خاطر شریف بهتر از همه کس مسبوق است که در طیّ این مراحل که جزء ایام الله معدود است، جهاد اکبری است از امثال حضرت عالی در اعلای کلمه‌ی حقّه؛ بدیهی است صدمات و لطماتی هم دارد که باید تأسیّاً بالاسلاف تحمل نمود و رنج را برای بزرگی مطلب و مقصدْ راحت شمرد. به صاحب شرع اقدس نَبَوی [قَسَم] که بعد از خوردن گلوله‌ی منافقین،‌ مکرّر در مکرّر، در قلب خلجانی شد که کاش کاری شده و مرا راحت نموده بود. و باز، خود را ملامت کرده گفتم چه آرزویی است؟! با تو کارها دارند، که شاید این وقعه یکی از هزار و اندکی از بسیار باشد. اول العلم معرفه الجبّار و آخره تفویض الأمر الیه. این همان داعیه‌ِ کربلا است. آن روز، فاش و فاش، هجوم بر هلاکت امام مبین کردند؛ امروز هجوم بر اضمحلال کتاب و دین مبین نموده‌اند. تصور فرمایید در آن آستان قدس و جوار امیر المؤمنین آن نمره مردم، که آن‌طور با تیشه‌ی هوا و هوس ریشه‌ی اسلام و اسلامیانِ ممتحن القلب را درآرند، در ایران چه خواهد بود؟! و لیکن هیهات تُضرَب بالحدید البارد، انّ للبیت ربّاً[۱]…

به هیچ وجه از استقامت و همّتی که فرموده‌اند خسته نباشید. إِنَّ الَّذِینَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا…[۲]

منبع: کتاب فراتر از روش آزمون و خطا / موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران

 چهار سال درس نداشت

آیت‌‌الله حاج سیّد مهدی اخوان مرعشی اظهار داشتند: «مرحوم آسیّد محمّد کاظم، مخالف مشروطه بود و مشروطه‌ای‌ها ایشان را خیلی اذّیت کردند. کبریت و سیگار پشت گردنش انداختند. در صدر مشروطه، مرحوم سیّد چهار سال درس نداشت (می‌رفت بیرون شهر، جایی در شریعه می‌نشست و تنها مطالعه می‌کرد) مشروطه‌ای‌ها به او خیلی بد می‌گفتند. بعد از این‌که مرحوم حاج شیخ فضل‌الله شهید شد و بعضی از عوامل نفوذی مشروطه آشکار شد، مردم دیدند عجب! احتیاطات سیّد بجا بوده است. در نتیجه وضع عوض شد و این بار مرحوم آخوند، موقعیّتش در بین مردم تنزل یافت. آشیخ فضل الله که شهید شد مشروطه سقوط کرد. آخوند اگر وارد مشروطه نشده بود اوّل مرجع دنیا بود. آخوند در رأس مشروطه‌ی نجف بود. البتّه بدانید اگر من و شما هم آن موقع بودیم، با توجّه به ظلم‌هایی که قاجاریه می‌کردند، مشروطه می‌شدیم. آخوند هم روی همین مبارزه‌ی با ظلم و فساد به مشروطه پیوسته بود».

[۱]ـ آهن سرد می‌کوبند، خانه را صاحبخانه‌ای است.

[۲]ـ برای کل نامه ر. ک، «خانه بر دامه‌ی آتشفشان»، از همین قلم.