نام محدثه داراى دو تلفظ است که هر کدام به طور جداگانه مورد بحث قرار مى‏گیرد.
معناى «محدَّثه» به فتح دال.
«محدثه» به فتح دال، یعنى زنى که براى او حدیث گفته مى‏شد.
پس از رحلت پیامبر صلى اللَّه علیه و آله ایام بر فاطمه‏ى زهرا علیهاالسلام به سختى مى‏گذشت، لذا جبرئیل به امر خداوند بر آن حضرت نازل مى‏شد و براى آن حضرت از وقایع آینده سخن مى‏گفت. صحیفه‏ى فاطمیه، حاصل نزول جبرئیل بر فاطمه‏ى زهرا علیهاالسلام در این مدت است.
فرشتگان با فاطمه‏ى زهرا علیهاالسلام سخن مى‏گفتند:
بإسناده عن أبی‏عبداللَّه علیه السلام قال:
«إنما سمیت فاطمه «محدثه» لأن الملائکه کانت تهبط من السماء فتنادیها کما تنادی مریم بنت عمران. فتقول «یا فاطمه! ان اللَّه إصطفاک و طهرک و اصطفاک على نساء العالمین یا فاطمه! اقنتی لربّک و اسجدی و ارکعی مع الراکعین» فتحدثهم و یحدثونها، فقالت لهم ذات لیله: ألیست المفضله على نساء العالمین مریم بنت عمران؟ فقالوا: إنّ مریم کانت سیده نساء عالمها و أنّ اللَّه عز و جل جعلک سیده نساء عالمک و عالمها و سیده نساء الأوّلین والآخرین،
امام صادق علیه السلام فرمودند: فاطمه علیهاالسلام را «محدثه» گویند، چون ملائکه از آسمان به پایین مى‏آمدند و همان گونه که ملائکه با حضرت مریم علیهاالسلام سخن مى‏گفتند، با حضرت زهرا علیهاالسلام نیز سخن مى‏گفتند. ملائکه به حضرت زهرا علیهاالسلام گویند: «یا فاطمه! إن اللَّه إصطفاک و طهرک و إصطفاک على نساء العالمین یا فاطمه! اقنتى لربک و اسجدی و ارکعی مع الراکعین» حضرت فاطمه علیهاالسلام با ملائکه سخن مى‏گفت و فرشتگان نیز با آن حضرت سخن مى‏گفتند.
شبى حضرت فاطمه علیهاالسلام از فرشتگان سؤال نمود: آیا برترین زن عالم، حضرت مریم علیهاالسلام دختر عمران نیست؟ فرشتگان عرضه داشتند: حضرت مریم علیهاالسلام سرور زنان زمان خود بود، اما خداوند شما را برترین زن جهان قرار داده است، هم در زمان خودت و هم در زمان حضرت مریم علیهاالسلام و سرور همه‏ى زنان از اول عالم تا آخر جهان.» (۱)
فاطمه‏ى زهرا علیهاالسلام محدثه بود، لکن پیامبر نبود:
قال محمد بن أبی‏بکر:
«لما قرأ «و ما أرسلنا من قبلک من رسول و لا نبیّ و لامحدث» قلت: و هل یحدث الملائکه إلّا الأنبیاء. قال: إنّ مریم لم تکن نبیه و کانت محدثه و اُمّ‏موسى بن عمران کانت محدثه و لم تکن نبیه و ساره إمرأه إبراهیم قد عاینت الملائکه فبشروها بإسحاق و من وراء إسحاق یعقوب و لم تکن نبیه و فاطمه علیهاالسلام بنت رسول‏اللَّه صلى اللَّه علیه و آله کانت «محدثه» و لم تکن نبیه،
محمد پسر ابوبکر گوید: وقتى آیه «و ما أرسلنا من قبلک من رسول و لا نبیّ و لا محدث» نازل شد من گفتم: آیا فرشتگان با غیر از پیامبران نیز سخن مى‏گویند؟
«امام علیه السلام فرمودند: حضرت مریم علیهاالسلام پیامبر نبود ولى «محدثه» بود، یعنى فرشتگان با او سخن مى‏گفتند. مادر موسى نیز محدثه بود، ولى پیامبر نبود. ساره همسر حضرت ابراهیم علیه السلام، محدثه بود، امّا پیامبر نبود. فرشتگان با او ملاقات نمودند و بشارت اسحاق و یعقوب را به او دادند. و فاطمه‏زهرا علیهاالسلام ملائکه را مى‏دید و از آنها حدیث مى‏شنید، اما پیامبر نبود.» (۲)
اخبار غیبى، در مصحف فاطمه‏ى زهرا علیهاالسلام:
عن حماد بن عثمان قال:
«سمعت أباعبداللَّه علیه السلام یقول: تظهر الزنادقه سنه ثمانیه و عشرین و مائه و ذلک لأنّی نظرت فی «مصحف فاطمه» علیهاالسلام. قال: فقلت: و ما مصحف فاطمه علیهاالسلام؟ فقال: إنّ اللَّه تبارک و تعالى لما قبض نبیه صلى اللَّه علیه و آله دخل على فاطمه علیهاالسلام من وفاته من الحزن ما لایعلمه إلّا اللَّه عز و جل فأرسل إلیها ملکاً یسلّى عنها غمها و یحدثها. فشکت ذلک إلى أمیرالمؤمنین علیه السلام. فقال لها: إذ أحست بذلک و سمعت الصوت قولی لی. فأعلمتْه. فجعل یکتب کل ما سمع حتى اُثبت من ذلک مصحفاً. قال: ثم قال: أمّا أنّه لیس من الحلال والحرام ولکن فیه علم ما یکون،
حماد بن عمان مى‏گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدم که فرمود: در سال ۱۲۸ ه.ق، زنادقه ظهور خواهند کرد، زیرا من مصحف فاطمه علیهاالسلام را نگاه کردم و این مطلب را آنجا دیدم. گفتم: مصحف فاطمه علیهاالسلام چیست؟ فرمودند: وقتى که پیامبر اکرم صلى اللَّه علیه و آله رحلت کرد، غم و غصه‏ى بى‏حدى که فقط خدا (مقدار آن را) مى‏داند، بر فاطمه‏ى زهرا علیهاالسلام وارد شد. خداوند ملکى را فرستاد تا حضرت زهرا علیهاالسلام را تسلى خاطر دهد و با او سخن بگوید. حضرت فاطمه علیهاالسلام از این جریان به امیرالمؤمنین علیه السلام گلایه کردند. حضرت على علیه السلام فرمودند: هرگاه ملک را دیدى و صداى او را شنیدى مرا خبر کن. حضرت زهرا علیهاالسلام، حضرت على علیه السلام را از آمدن ملک خبر کرد امیرالمؤمنین علیه السلام آنچه را که مى‏شنید، مى‏نوشت، تا این که کتابى از آن مطالب نوشته شد. سپس امام صادق علیه السلام فرمودند: اما در «مصحف فاطمه علیهاالسلام» حلال و حرام خدا نیست، بلکه وقایعى که اتفاق خواهد افتاد (تا روز قیامت) همه درون آن است.» (۳)
در مصحف فاطمه‏ى زهرا علیهاالسلام چیست؟
إنّ الصادق علیه السلام یقول:
«علمنا غابر و مزبور و نکت فى القلوب و نقر فی الأسماع و أن عندنا الجفر الأحمر والجفر الأبیض و «مصحف فاطمه» علیهاالسلام و عندنا الجامعه فیها جمیع ما تحتاج الناس إلیه فسئل عن تفسیر هذا الکلام. فقال: أما الغابر، فالعلم بمإ؛ّّ یکون و أما المزبور فالعلم بما کان و امّا النکت فی القلوب فهو الإلهام و أمّا النقر فی الأسماع فحدیث الملائکه نسمع کلامهم و لا نرى أشخاصهم و أمّا الجفر الأحمر فوعاء فیه سلاح رسول‏اللَّه صلى اللَّه علیه و آله و لن یخرج حتى یقوم قائمنا أهل البیت و أمّا الجفر الأبیض فوعاء فیه توراه موسى و إنجیل عیسى و زبور داود و کتب اللَّه الاولى و أمّا مصحف فاطمه علیهاالسلام ففیه ما یکون من حادث و أسماء من یملک إلى أن تقوم الساعه و امّا الجامعه، فهو کتاب طوله سبعون ذراعاً، املاء رسول‏اللَّه صلى اللَّه علیه و آله من فلق فیه و خطّ علی بن أبی‏طالب علیه السلام بیده فیه واللَّه جمیع ما تحتاج إلیه الناس إلى یوم القیامه حتى أنّ فیه أرش الخدش والجلده و نصف الجلده، (۴)
امام صادق علیه السلام مى‏فرمودند: ما غابر و مزبور را مى‏دانیم، ما مسائل قلبى و نیَّات را مى‏دانیم. ما «نقرى» که در گوشها مى‏رود را مى‏دانیم.
«جفر قرمز» و «جفر سفید» را مى‏شناسیم. در نزد ما «مصحف فاطمه علیهاالسلام» است. در پیش ما «جامعه‏اى» است که همه‏ى چیزهایى که انسان به آن نیاز دارد در آن هست. سؤال شد: این کلام یعنى چه؟
«امام علیه السلام فرمودند: «غابر»، یعنى دانستن آنچه واقع مى‏شود. «مزبور»، یعنى دانستن آنچه قبلاً رخ داده است. اما «نکته‏هاى قلبى»، اوهام ذهنى دیگران است که ما مى‏دانیم. «نقرِ» در گوشها، سخن ملائکه مى‏باشد که ما آنها را مى‏شنویم، ولى خودشان را نمى‏بینیم. «جفر قرمز» ظرفى است که اسلحه‏ى پیامبر در آن است و آن سلاح تا زمان امام مهدى علیه السلام، قائم اهل‏بیت علیهم السلام خارج نخواهد شد. اما «جفر سفید» آن ظرفى است که تورات موسى و انجیل عیسى و زبور داوود و کتاب اولى خداوند در آن است. اما «مصحف فاطمه علیهاالسلام»، پس آنچه از حوادث رخ خواهد داد و اسامى پادشاهان تا روز قیامت در آن آمده است. اما «جامعه» کتابى است که طول آن هفتاد ذرع است (شاید کنایه از کثرت معارف آن کتاب باشد) پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و سلم مطالب آن را فرموده است و حضرت على علیه السلام آن را نوشته است و به خدا قسم! در آن تمام آنچه انسان تا روز قیامت نیاز دارد، نوشته شده است، حتى در کتاب جامعه مقدار خسارت بسیار کم نیز وجود دارد، یک شلاق و نصف شلاق نیز در آن بیان شده است.»
معناى «محدثه» بکسر دال.
«محدثه» به کسر دال، یعنى زنى که براى دیگران نقل حدیث مى‏کند. ما از حضرت فاطمه‏ى زهرا علیهاالسلام روایات زیادى را در دست داریم. (۵) حضرت فاطمه‏ى زهرا علیهاالسلام به سؤالات زنان مدینه پاسخ مى‏فرمودند و به آنان حدیث مى‏ آموختند. حضرت فاطمه‏ى زهرا علیهاالسلام احادیث زیادى را از پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و سلم و یا حضرت على علیه السلام براى ما نقل فرموده‏اند، لذا او را «محدِّثه» گویند.

منبع: پرسمان

پی نوشت ها:
۱- بحارالانوار، ج ۱۴، ص ۲۰۶، ر ۲۳ از علل‏الشرایع.
۲- بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۷۹، ر ۶۶ از علل‏الشرایع.
۳- بحارالانوار،ج ۲۶، ص ۴۴، ر ۷۷ از بصائرالدرجات ص ۴۳٫
۴- بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۷۹، ر ۶۶ از علل‏الشرایع.
۵- اخیراً بعض سخنان آن حضرت، در کتابى مستقل با نام «نهج‏الحیاه» به چاپ رسیده است.