سوال ۱- دلیل کسانی که قرآن را برخلاف ظاهر لفظ آن تاءویل می کنند ، چیست ؟

خداوند متعال می فرماید : فاءما الذین فی قلوبهم زیغ فیتبعون ما تشابه منه ابتغاء الفتنه وابتغاء تاءویله . (آل عمران : ۷)
– اما کسانی که در دلهایشان انحراف است برای فتنه جویی و طلب تاءویل آن (به دلخواه خود) از متشابه آن پیروی می کنند .
عده ای به منظور فتنه انگیزی بین مسلمانان ، حقایق دینی را به گونه ای برخلاف واقع وانمود می کنند . مانند اینکه نماز نمی خوانند ، ولی وقتی از آنان پرسیده می شود که چرا نماز نمی خوانید ؟ می گویند دل باید پاک باشد ، همین کافی است . این در حقیقت نادیده گرفتن و انکار معانی قرآن و ثواب اعمال ، و برگرداندن همه به پاکی دل ، و توجیهی برای ارتکاب منکرات است . در حالی که دل و اعضا و جوارح دیگر ارتباط مستقیم با هم دارند ، و اگر حقیقتا دل پاک باشد ، افعالی که از اعضای انسان سر می زند پاک خواهد بود ، و بالعکس ، چنانکه خداوند سبحان می فرماید :
(ولکن قست قلوبهم و زین لهم الشیطان ما کانوا یعملون (انعام : ۴۳)
– ولی دلهای آنها سخت شده و شیطان آنچه را انجام می دادند برایشان آراسته است .

سوال ۲-  آیا تاءویل همان حمل کردن لفظ بر معنای خلاف ظاهر است ؟
 معنای تاءویل قرآن ، غیر از تاءویل متعارف است که ما می گوییم . تاءویل قرآن از قبیل معنای لفظ نیست ، از قبیل حقایق است . برای نمونه خداوند سبحان می فرماید :
(بسم الله الرحمن الرحیم ، حم و الکتاب المبین ، انا جعلناه قرآنا عربیا لعلکم تعقلون ، و انه فی اءم الکتاب لدینا لعلی حکیم (زخرف : ۱ ۴)
به نام خداوند رحمتگر مهربان ، حاء میم ، سوگند به کتاب روشنگر که ما آن را قرآنیعربی قرار دادیم باشد که بیندیشید ، براستی که آن در کتاب اصلی ( لوح محفوظ) بهنزد ما سخت والا و استوار است .
از این آیات شریفه استفاده می شود که : و انه فی امّالکتاب لدینا لعلی حکیم تاءویل انا جعناه قرآنا عربیا است .
دیگر اینکه : حضرت یوسف در کودکی خوابی دید و به پدر بزرگوارش حضرت یعقوب علیه السّلام گفت : یا ابت ، انی رایت احد عشر کوکبا و الشمس و القمر راءیتهم لی ساجدین . (یوسف : ۴)
ای پدر ، من در خواب یازده ستاره را با خورشید و ماه دیدم ، در حالی که آنها برای من سجده می کنند .
تا اینکه چهل سال از آن جریان گذشت و حضرت یوسف علیه السّلام در تخت سلطنت نشست و پدر و مادر و برادرانش در برابر او به سجده افتادند ، آنگاه فرمود : یا ابت هذا تاءویل رؤ یای من قبل قد جعلها ربی حقا (یوسف : ۱۰۰)
ای پدر ، این است تعبیر و تاءویل خواب پیشین من ، به یقین پروردگارم آن را راست گردانید . از این آیه شریفه نیز استفاده می شود که وضعیت به سجده افتادن پدر و مادر و برادران حضرت یوسف در برابر او ، تاءویل رؤ یای ایشان است .
بنابراین ، تاءویل حقیقتی است خارجی ، و از قبیل معنای خلاف ظاهر لفظ نیست ؛ البته قرآن بطون دارد چنانکه در روایت آمده است : الی سبعه ابطن او سبعین بطنا (تا هفت یا هفتاد بطن دارد) و هر کدام از این معنای غیر معنای ظاهری دیگر است ، ولی به آن معانی که برخلاف ظاهر لفظ است ، تاءویل نباید گفته شود .

سوال ۳ –  بنابر بیان گذشته آیا می توان گفت : تمام معانی قرآن تاءویل دارد ؟
بله ، همه معانی قرآن تاءویل دارد . چنانکه می فرماید : یوم یاءتی تاءویله . (اعراف : ۵۳)
روزی که تاءویل آن (قرآن ) می آید .
و این آیه شریفه نیز یکی از آیاتی است ، که معنای تاءویل را از دیدگاه قرآن روشن می کند .

سوال ۴- آیا می توان گفت : کسانی که قرآن را تاءویل می کنند ، به گونه ای معنی را از آیات استفاده می کنند ؟
 معنایی که لفظ بر آن دلالت نداشته باشد ، اعتبار ندارد و معنی نیست .

سوال ۵ – آیا نمی شود گفت : تاءویل نیز یک نوع دلالت لفظ است ، و این نوع برداشت به نظر بعضی درست ، و به نظر برخی نادرست است ؟
 قضیه به خاک افتادن پدر و مادر و برادران حضرت یوسف علیه السلام در برابر آن حضرت که در آیه گذشته فرمود : هذا تاءویل رؤ یای من قبل قد جعلها ربی حقا (یوسف : ۱۰۰) و نیز در قصه حضرت موسی و خضر علیهم السلام که می فرماید : هذا تاءویل ما لم تسطع علیه صبرا کجا لفظ است ؟ !

منبع: ۶۶۵ پرسش و پاسخ در محضر علامه طباطبایی قدس سره؛ نشر نهاوندی؛ مؤلف: محمدحسین رخ‌شاد