سؤال: دختر ده ساله ای دارم که با وجود اینکه بسیار توانمند و سخن ور و با اعتماد به نفس است، امّا به حرف معلّمش گوش نمی دهد و تکالیفش را انجام نمی دهد و با دوستانش هم ارتباط خوبی ندارد؛ همچنین تمرکز خوبی ندارد. لطفاً راهنمایی بفرمایید.

جواب:به نظر می آید که دختر خانم ایشان مشکوک به بیش فعّالی باشد. قبلاً هم بیان کردیم که بیش فعّالی به نوعی مشکل کم توجّهی و کم تمرکزی است؛ یعنی بچّه هایی که نمی توانند تمرکز لازم را داشته باشند یا روی مسائل توجّه کنند، این ها ممکن است که مشکل بیش فعّالی داشته باشند. حدود سیزده درصد از بچّه ها در سطوح مختلف مشکل بیش فعّالی دارند؛ یعنی از سنّ کم به بالا.

نشانه های بیش فعّالی در مدرسه

الف. آرام و قرار نداشتن در کلاس

عمدتاً نشانه های بارز بیش فعّالی را در دوران مدرسه می بینیم؛ یعنی می بینیم این ها در کلاس نمی توانند تمرکز لازم را داشته باشند. ما نمونه اش را در مشاوره ها داشته ایم؛ مثلا بچّه ای که خودش دوم، سوّم ابتدایی است، به معلّمش می گوید: آقا معلّم، من چون نمی توانم بنشینم، اجازه می دهید یک دور، دور کلاس بزنم و بعد بنشینم؟ لطفاً یک چند لحظه اجازه بدهید! یعنی خود بچّه هم متوجّه شده که نمی تواند در سر کلاس آرام و قرار داشته باشد. معمولاً این بچّه ها این گونه هستند.

ب. تمرکز نداشتن در درس املاء

این بیش فعّالی از درس املاء مشخص می شود؛ چون املاء نیاز به یک دقّتی دارد و معلّم یک کلمه یا یک جمله را یک بار یا دو بار می گوید و می گذرد؛ بچّه ها باید توجّه داشته باشند تا بتوانند بنویسند؛ لذا گاهی اوقات ما می بینیم که بچّه ها در املاء های خود با مشکل مواجه هستند.

ج. جا گذاشتن وسایل در مدرسه

همچنین این بچّه ها گاهی وسایل خود را جا می گذارند؛ چون مرتب کردن وسایل، برای به مدرسه بردن و از مدرسه به منزل آوردن، نیازی به یک توجّه و تمرکز دارد تا آدم بتواند همه ی وسایل های خود را جمع کند.

 گاهی ما در آدم بزرگ ها هم می بینیم که نمی توانند وسایل خود را جمع کنند؛ مثلاً بعضی از خانم ها یا آقایانی که بیش فعّال هستند، در سنین بزرگی نیز همین طورند؛ لذا این ها هر وقت به مسافرت می روند، یک سری از وسایل را از این طرف جا می گذارند و یک سری هم از آن طرف جا می گذارند و یادشان می رود که آن ها را با خود ببرند و نمی توانند جمع آوری خوبی داشته باشند.

روش های درمان بیش فعّالی

الف. اشعه درمانی

من توصیه ام به این مادر بزرگوار این است که حتماً با یک مشاور مشورت کنند تا راه کارهایی را به این مادر بزرگوار بگوید. در بیش فعّالی و درمان بچّه های بیش فعّال، چند روش وجود دارد. یک روش که به نوعی اخیراً در کشور ما دارد رواج پیدا می کند، روش“ نروفیدبک“ است. این روش یک نوع اشعه درمانی است و متاسفانه این روش هنوز در کشور ما جا نیفتاده و پر هزینه هم است.

ب. دارو درمانی

از دیگر روش ها دارو درمانی و بازی درمانی است. تنها این سه روش برای درمان بیش فعّالی وجود دارد و ممکن است که بتوان روش های جزئی دیگر هم در کنار آن قرار داد؛ ولی عمدتاً با این سه روش، درمان صورت می گیرد.

ج. بازی درمانی

روشی که در واقع عوارض کم تری دارد، بازی درمانی است؛ ولی خب دشوار هم هست. مثلاً در بحث بازی درمانی، خصوصاً در بچّه هایی که بیش فعّالیشان متوسط به بالاست، چون آنها نمی توانند تمرکز کنند، حتّی در بازی هم نمی توانند تمرکز داشته باشند، لذا باید در کنار بازی، دارو درمانی نیز به کار گرفته شود.

ما الان در مرکز مشاوره همین کار را می کنیم؛ یعنی بچّه هایی که بیش فعّالی آن ها شدید است یا بالاست، این ها را اوّل به پزشک معرفی می کنیم؛ وقتی که دارو درمانی را شروع کردند، بعد چندین جلسه با مادر و پدر فرزند، جلساتی را می گذاریم و بازی هایی را به این والدین توصیه می کنیم که در خانه انجام دهند و بعد در جلسات بعدی هم پیگیری می کنیم که ببینیم تمرکزش افزایش پیدا کرده است یا نه.

استفاده از صفات مثبت کودک، در جهت بهبودی

امّا نکته ی دوّم که ایشان یک اشاره ای به آن کردند، این بود که: دختر خوش بیانی دارند که قشنگ سخنرانی و صحبت می کند. خب این ویژگی خیلی خوبی برای بچّه های ما است؛ لذا گاهی اوقات ما می توانیم از این نقاط مثبت در بهبود رفتارهای نا مطلوب بچّه های خود، استفاده کنیم.

بیش فعّالی باید درمان شود!

من قبل از این که از مسئله ی بیش فعّالی بگذرم، این نکته ای را به والدین تذکّر می دهم. بعضی از پدر و مادرها فکر می کنند که با گفتن، می توانند بچّه های خود را درمان کنند. من می گویم: بچّه های بیش فعّال حتماً باید تحت مراقبت ویژه ی خاصّ خود والدین قرار بگیرند؛ البته با مشورت مشاور و زیر نظر پزشک. دلیلش هم این است که اگر این کار را نکنیم، این فرزندان همانند بچّه ای است که تب و چرک گلو دارد، ولی درمان نمی شود. آیا ما می توانیم چرک گلوی بچّه ای را با نصیحت خوب کنیم؟ مثلاً می شود به او بگوییم: بابا جان ما دوست نداریم که گلوی تو چرک داشته باشد، پس نباید چرک داشته باشد، سریع خوب شو! نه؛ بلکه باید دارو بخورد تا خوب بشود.

این پدر و مادرها چون بیش فعّالی را خوب نمی شناسند، دائم می خواهند فرزندشان را نصیحت کنند؛ مثلا می گویند: مادر جان وسایل خود را جا نگذار؛ یا باید دقّت خود را بالا ببری. فرزند با این حرف ها درمان نمی شود. این فرزند باید مثل آن بچّه ای که گلوی او چرک دارد یا تب دارد، در این مسیر درمان قرار بگیرد.

 پس توصیه ی من این است که اوّل با یک مشاوره ی خوب مشورت کنند. انشاءالله در مرحله ی بعد اگر فرزند نیاز به درمان های خاصّی داشت، آن درمان را پیگیری کنند؛ ولی بدانید که تاکید بر نقاط مثبت خیلی مهم است.

مشکلات فرزندمان را به دیگران نگوییم

من نکته ی آخر را هم بگویم و آن این است که ما مشکلات بچّه های خود را به دیگران نگوییم؛ خصوصاً از این شکل مشکلات؛ یعنی ننشینیم در فامیل بگوییم که بچّه ی من بیش فعّال است؛ یا بچّه ی من فلان مشکل را دارد. نه؛ اصلاً نیازی نیست؛ مگر هر دفعه گلوی بچّه ی ما درد می کند، به همه آن را می گوییم؟ نه؛ درمانش می کنیم و در یک مدّت کوتاهی خوب می شود؛ لذا نیازی هم نیست که این مشکل را به دیگران بگوییم.

وقتی این مشکلات به دیگران گفته می شود، ممکن است که هم در روحیه ی بچّه ی ما تاثیر نامطلوبی بگذارد و هم نگاه دیگران به فرزند ما تغییر کند.