انسان از هنگام قبض روح، مراحل گوناگونى همچون: سکرات مرگ، عالم برزخ، گذرگاه هاى روز قیامت و حسابرسى اعمال را در پیش دارد. شفاعت اولیاى الهى براى انسان گنه کار، داراى مراحل و مراتبى است.

این شفاعت، بر اساس رابطه معنوى میان شخص با اولیاى الهى است. هر اندازه این رابطه بیشتر و قوى تر باشد، تأثیر آن نیز بیشتر خواهد بود. بر این اساس گستره شمول شفاعت در حق گنه کاران متفاوت است.[۱] ممکن است هنگام مرگ، باعث نجات از سختى سکرات مرگ باشد و یا کسانى در برزخ مورد شفاعت قرار گیرند.[۲] برخى نیز بعد از طى مراحل گوناگون پس از مرگ و چشیدن سختى ها و وحشت برزخ و موقف هاى قیامت، مورد مغفرت خداوند قرار گیرند و از دوزخى شدن نجات یابند. همچنین برخى دیگر پس از دخول در جهنم و چشیدن عذاب، قابلیت مغفرت و بخشش الهى را پیدا کنند و آن گاه با شفاعت از آتش دوزخ نجات یابند.[۳]

امام صادق (علیه السّلام)  مى فرماید: «اى شیعیان! به اتکاى شفاعت ما گناه نکنید. به خدا سوگند! شفاعت ما به مرتکب زنا نمى رسد؛ مگر پس از آنکه عذاب دردناک الهى و هول و ترس جنهم را بچشد».[۴]

و نیز: «کسانى که [ به واسطه گناهانشان ] حد و کیفر الهى بر آنان لازم آمده، مسلمان فاسق اند و در جهنم همیشگى و ابدى نیستند؛ بلکه روزى از جهنم [ به شفاعت] خارج مى شوند و شفاعت جایزه و پاداشى براى آنان است [ به سبب ایمان و آن مقدار از عمل صالح که انجام داده اند]».[۵]

امام باقر (علیه السّلام)  مى فرماید: «گروهى از مردم در آتش مى سوزند و خوب که گداخته شدند، شفاعت به سراغشان مى آید».[۶]

در حقیقت گنه کارانى که ایمان به خدا و پیوند معنوى با اولیاى الهى را حفظ کرده اند، در برزخ، یا گذرگاه هاى قیامت و یا در دوزخ، تا حدى به مجازات اعمال خود مى رسند و همین کیفرها، مقدمه اى بر پالایش از عوارض گناه آنان شده و قابلیت مغفرت و بخشش الهى از طریق شفاعت را پیدا مى کنند.

دفتر نشر معارف/مؤلفان:محمدرضا کاشفی و سیّد محمد کاظم روحانی

[۱] – ر.ک: تجسم عمل و شفاعت، ص ۱۱۵٫

[۲] – بحارالانوار، ج ۲۷، ص ۱۵۸، ح ۳٫

[۳] – روایات اهل سنت: صحیح مسلم، ج ۱، ص ۱۱۷٫

[۴] – کافى، ج ۵، ص ۴۷۶، ح ۹؛ من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۳۱، ح ۷۰٫

[۵] – بحار الانوار، ج ۸، ص ۴۰، ح ۲۲ و ۲۳٫

[۶] – میزان الحکمه، ج ۱، ص ۴۷۵، ح ۲۹۴۰٫