پیامبر اکرم(ص) می فرماید: «خداوند متعال، جن را به پنج صنف و گروه آفریده: گروه اول، مانند باد در هوا هستند. گروه دوم، مانند مارها هستند. گروه سوم مانند عقرب ها هستند. گروه چهارم مانند حشرات هستند. گروه پنجم مانند انسان ها هستند». منظور از این حدیث چیست؟ یعنی آیا بعضی از مارها و حشرات و عقرب هایی که ما می بینیم از اجنه هستند؟ یا ما این گروه را هم نمی بینیم؟

پاسخ اجمالی

در این حدیث، گروه و افراد جن در نوع آفرینش و خلقت، بیان شده است که هر گروه در خصوصیات نوعیه با دیگر گروه فرق دارند، اگرچه در اصل آفرینش با هم فرقی ندارند؛ مانند این که می گوییم خداوند حیوانات، را به گروه های خزندگان، پرندگان، چهارپایان و… آفریده است.

بر اساس این روایت، برخی از مارها، عقرب ها یا حشراتی را که ما می بینیم، ممکن است از افراد جن باشند. با توجه به این که تمامی اجنه از هر صنف و گروه قابل دیده شدن هستند و هر فردی از افراد بشر نیز می تواند آنها را ببیند.

پاسخ تفصیلی

برای اطلاع از معنا و منبع این روایت سؤال ۱۲۲۳۴ را مطالعه کنید.

در این روایت، گروهای جن و نوع خلقت آنها بیان شده است که یک نوع از جنیان به صورت حشرات و نوع دیگر به صورت مارها و… آفریده شده اند؛ مانند این که می گوییم خداوند حیوانات، را به گروه های خزندگان، پرندگان، چهارپایان و… آفریده است، اگرچه همه حیوان هستند، اما در برخی از خصوصیات با یکدیگر متمایزند. جنیان نیز در اصل خلقت با هم فرقی ندارند، اما دارای گروه های پنج گانه هستند که در حدیث بیان شده است.

در حدیث مورد پرسش، سخنی درباره دیده شدن یا نشدن آنها به میان نیامده است. اما با بررسی روایات وارده در موضوع دیده شدن جنیان، آنچه از مجموع روایات به دست آمده؛ این است که جنیان، جسم لطیفى هستند که امکان دیده شدن آنها، به طور مطلق بدون اختصاص به گروه یا نوع خاصی وجود دارد. این رؤیت و دیدن نیز اختصاص به فرد یا افراد خاصی از قبیل پیامبران یا امامان(ع) ندارد، بلکه همه ی افراد بشر در صورتی که جنیان، خودشان را ظاهر کنند می توانند ببینند».[۱] حال چه این که خودشان را به صورت انسان ظاهر کنند یا به صورت همان حشرات… بنابر این، ممکن است برخی از مارها و حشراتی را که می بینیم در حقیقت، افراد جن باشند.

نمونه ای از روایات مبنی بر دیدن جن

۱ – شبی امام حسن و امام حسین(ع) روى بازوى پیغمبر(ص) خوابیدند و مادرشان حضرت فاطمه(ص) پس از خوابیدن آنها به منزل برگشت، آن دو بزرگوار وقتی بیدار شدند از عایشه پرسیدند: مادر ما چه شد؟ عایشه گفت چون شما خوابیدید به منزل برگشت، آنها هم در شب تیره و تار پر رعد و برقى که به شدت باران مى‏بارید، از منزل پیامبر بیرون آمدند، درب منزل نوری توجه آنها را جلب کرد، به دنبال نور رفتند و به طور اتفاقی به باغ بنى نجار رسیدند و این جا بود که متوجه شدند از منزل فاصله گرفتند. امام حسن به امام حسین(ع) گفت ما سرگردانیم و نمی دانیم کجا می رویم و باید در این وقت بخوابیم تا صبح شود. امام حسین(ع) گفت برادر اختیار با تو است. همدیگر را در آغوش کشیدند و خوابیدند، وقتی پیامبر(ص) بیدار شد و فهمید آنان در منزل نیستند به دنبال آنها رفت و با الهام الاهی آنان را در باغ بنی نجار پیدا کرد، دید مارى گرد آنها است که مویش چون نى است و دو پر دارد، یکى را بر امام حسن(ع) روپوش کرده و یکى را بر امام حسین(ع)، چون چشم پیامبر(ص) به آنها افتاد آن مار خود را کنارى کشید و مى‏گفت خدایا من تو و فرشتگانت را گواه می گیرم که این دو فرزندان پیامبر تو هستند و من آنها را براى تو حفظ کردم و سالم به تو تحویل دادم. پیامبر(ص) به آن مار فرمود: «تو از چه کسانى هستی؟» گفت من فرستاده جنم به سوى تو، فرمود کدام جن؟ گفت جنیان نصیبین عده‏اى از بنى ملیح؛ ما یک آیه از قرآن را فراموش کردیم و مرا خدمت شما فرستادند که بیاموزم… .[۲]

۲ – امام باقر(ع) فرمود: «امیر المؤمنین علی(ع) بر منبر بود، اژدهایى از طرف یکى از درهاى مسجد پیش آمد و مردم خواستند آن را بکشند، امیر مؤمنان(ع)، آنان را از کشتن آن اژدها باز داشت، آنها دست باز داشتند آن اژدها آمد تا به منبر رسید به امیر المؤمنین(ع) درود گفت و آن حضرت بدو اشارت کرد صبر کند تا سخنرانى خود را به پایان رساند و چون سخنرانى خود را به پایان رساند به او فرمود: تو کیستى؟ گفت: من عمرو پسر عثمانم که کارگزار شما بود بر جن. پدرم مرده و وصیت کرده خدمت شما برسم و نظر شما را بخواهم و من نزد شما آمدم، یا امیر المؤمنین به من چه می فرمایى و چه حکم می کنی؟ امیر المؤمنین(ع) به او فرمود: من تو را سفارش به تقواى الهی و ترس از خدا می کنم و این که برگردى به جاى پدرت در میان جن کارگزار باشى که تو بر جنیان از طرف من نیابت دارى».[۳]

۲ – سدیر صیرفى می گوید: «امام باقر (ع) نیازمندهایى را در مدینه به من سفارش داد و من از مدینه (به سوى مکه) روانه شدم و در تنگه روحاء (در سى میلى یا چهل میلى میان مکه و مدینه) بر شتر خود سوار بودم که یک شخصی را دیدم با خود گفتم شاید تشنه باشد به او آب تعارف کردم گفت نیازى به آب ندارم و نامه‏اى به من داد که مهر او هنوز تر بود، چون نگاه کردم، مهر امام باقر(ع) بود، گفتم: چه وقتى این نامه را از آقایت گرفتى؟ گفت: هم اکنون، در نامه امام(ع)‏ به من دستوراتی داده بود، وقتی دوباره رو برگردانیدم کسی را نزد خود ندیدم، سپس نزد امام باقر(ع) آمدم، گفتم: قربانت، مردى نامه شما را که هنوز مهرش تر بود براى من آورد، فرمود: اى سدیر، ما خدمت‏کارانى از جن داریم که هر وقت شتاب داشته باشیم آنها را مى‏فرستیم».[۴]

۳ – سعد اسکاف می گوید: «خدمت امام باقر(ع) می رفتم و مى‏خواستم اجازه ورود بگیرم، خدمت او برسم، به ناگاه دیدم شتران با جهازى بر در خانه صف کشیده و ناگهان آوازها برخاست و سپس مردمى عمامه بر سر از در خانه بیرون آمدند، من خدمت امام رسیدم و گفتم: قربانت، امروز دیر به من اجازه ورود دادید و مردمى دیدم عمامه بر سر از خانه بیرون آمدند، من آنها را نشناختم.

امام(ع)فرمود: اینها برادران جن شما بودند نزد ما مى‏آیند و از حلال و حرام و معالم دین خود پرسش مى‏کنند».[۵]

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. کلینى، محمد بن یعقوب، أصول الکافی، ترجمه و شرح، کمره اى، محمد باقر، ج ۴، ص ۷۵۴، ج ۲، ص ۶۸۷،‏ اسوه، قم، چاپ سوم، ۱۳۷۵ ش.

[۲]. ابن بابویه، محمد بن على، الأمالی( للصدوق)، ص ۴۴۴ – ۴۴۵، کتابچی، تهران، چاپ ششم، ۱۳۷۶ ش.

[۳]. الکافی، ج ۱، ص ۳۹۶، دارالکتب الإسلامیه، تهران‏، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق.

[۴]. همان، ص ۳۹۵٫

[۵]. همان، ص ۳۹۴ –  ۳۹۵٫