کوچک انگاشتن اعمال خوب

کسانی که تازه باشگاه بدنسازی می‌روند را دیدید؟ چند بار شنا می‌روند و وزنه‌های سبک می‌زنند و فوراً بازو می‌گیرند که چقدر ماهیچه‌شان رشد کرده است. تو که مدّت کمی است باشگاه می‌روی، یک مقدار ظرفیت داشته باش هنوز اوّل کار است. یا کسانی که تازه کلاس کاراته می‌روند به در و دیوار مشت می‌زنند، می‌خواهند با همه تمرین کنند به در و دیوار مشت می‌زنند. این کارها کم ظرفیتی است.

رحمت خدا بر حافظ در یکی از غزل‌های خود خیلی زیبا این درس را بیان می‌کند، این طلبکار بودن و طلب داشتن از خدا را بیان می‌کند. ابتدا با یک لحن گله‌آمیز با خدا صحبت می‌کند.

دیری است که دلدار پیامی نفرستاد                             ننوشت کلامی و سلامی نفرستاد

صد نامه فرستاد و آن شاه سواران                              پیکی ندوانید و کلامی نفرستاد

افسوس که آن ساقی شکّر لب سر مست              دانست که مخمورم و جامی نفرستاد

هر چند زدم لاف کرامات و مقامات                  هیچم خبر از هیچ مقامی نفرستاد

تمام زبان گله است. امّا در آخر درس می‌دهد و می‌گوید:

حافظ به ادب باش که وا خواست نباشد             گر شاه پیامی به غلامی نفرستاد

تو داری خدا را مؤاخذه می‌کنی؟

حافظ به ادب باش که وا خواست نباشد             گر شاه پیامی به غلامی نفرستاد

اعمال بد ما که هیچ کنار بگذار اگر تمام اعمال خوب ما را جمع کنند و پیش کوچکترین عمل امیر المؤمنین بگذارند باید از خجالت سر پایین بگذاریم. مگر ما چه چیزی داریم که به آن افتخار کنیم؟ خدا را شکر که همین مقدار را هم انجام دادیم ولی چیزی نیست که آدم به آن افتخار کند و به آن مغرور شود، دچار عجب شود و از خدا طلبکار شود. اگر تمام اعمال ما را پیش کوچکترین عمل امیر المؤمنین بگذارند باید از خجالت سر پایین بگذاریم. امام حسین (علیه السّلام) در دعای عرفه جمله‌ای دارد. عبد یعنی این، در خانه‌ی خدا خاضع و شکسته یعنی این.

در اواخر دعای عرفه تعبیری دارد که اگر کسی متوجّه تعبیر عربی این عبارت بشود بسیار شیرین است، اگر به فارسی ترجمه شود از شیرینی آن کاسته می‌شود. ترجمه‌ی آن را عرض می‌کنم ولی عبارت عربی طوری است که قابل ترجمه نیست. تعبیر ابا عبدالله (علیه السّلام) این است «إِلَهِی مَنْ کَانَتْ مَحَاسِنُهُ مَسَاوِیَ فَکَیْفَ لَا تَکُونُ مَسَاوِیهِ مَسَاوِیَ» خدایا، آن کسی که خوبی‌هایش هم بدی است تا چه رسد بدی‌های او! اگر ما به خوبی‌های خود هم نگاه کنیم و اگر خدا بخواهد به ما سخت بگیرد شاید خیلی خوب نباشد. این نماز ما کار بسیار خوب ما است.

حضور قلب در نماز

اگر خدا بخواهد در مورد نماز خیلی به ما سخت بگیرد چقدر ما در آن حضور قلب داریم؟ چقدر حضور قلب داریم؟ تو وقتی می‌خواهی با کودک پنج ساله‌ی خود حرف بزنی اگر کامل توجّه نکنی فرزند شما می‌گوید تو داری با من صحبت می‌کنی حواس تو باید به من باشد، چرا این‌طور برخورد می‌کنی؟ آن وقت انسان با خدا حرف می‌زند کامل توجّه نمی‌کند. اگر با کودک پنج ساله بدون توجّه حرف بزنی از تو گله می‌کند امّا آدم با خدا حرف می‌زند و مدام به اطراف توجّه می‌کند. خدایا کسی که خوبی‌هایش بدی است تا چه برسد به بدی‌های او! «وَ مَنْ کَانَتْ حَقَائِقُهُ دَعَاوِیَ فَکَیْفَ لَا تَکُونُ دَعَاوِیهِ دَعَاوِیَ» خدایا آن کسی که آن حقیقت‌هایش، که به ظاهر حقیقت‌هایی را هم ارائه می‌دهد ادّعا است تا چه رسد به ادّعاهای او. چیزهایی که به نظر ما حقیقت دارد و داریم به خدا ارائه می‌دهیم با ادّعا است. خیلی هم آن‌چنان که باید و شاید با عبودیت نیست.