نخست باید دانست؛ وجوب پوشاندن بدن و موی سر به جز صورت و دو کف دست از بدیهیات و ضروریات میان فقهای امامیه بلکه سایر مسلمین است و آیات و روایات فراوان بر آن دلالت دارد متون فقهی شیعه، تصریح بر این مطلب دارد[۱] و آنچه از کلمات فقها در سؤال نقل شده ارتباطی با وجوب یا عدم وجوب حجاب برای زن در برابر نامحرم ندارد بلکه تمامی کلمات فقها – مبنی بر تردید نسبت به پوشاندن مو – که در این سؤال آمده، مربوط به حجاب در نماز آن هم به هنگام عدم حضور نامحرم می باشد و اما وجوب پوشاندن موی سر و بدن در برابر نامحرم مورد اتفاق فقها است و این مسئله به قدری بدیهی است که هر کس اندک ارتباطی با فقه و کلمات فقها داشته باشد به وضوح آن را در کلمات ایشان می بیند.

از باب نمونه مطالبی که درباره تردید شهید اول نسبت به پوشاندن موی سر و گوش از کشف اللثام فاضل هندی آمده مربوط به «باب صلاه» کشف‌اللثام در جلد سوم این کتاب است، لکن اگر به جلد سوم همین کتاب بحث مربوط به پوشش زن مراجعه شود خواهید دید که همین فقیه حکم پوشاندن تمامی بدن را به جز صورت و کفین را اتفاقی فقها می داند که عین عبارت ایشان این است: «عوره المرأه الحره جمیع بدنها إلّا الوجه بإجماع علماء الأمصار»؛[۲] « به اجتماع علماء بلاد، عورت زن آزاده تمام بدن او می باشد مگر صورت او»

همچنین شهید اول با صراحت می‌فرماید: «فیجب علی الرجل ستر الفرجین و الأنثیین فی الصلاه، و الطواف، و عن أعین الناظرین، و یستحب فی الخلوه. و من الحره البالغ و الخنثی جمیع البدن، إلا الوجه و الکفین و ظهر القدمین علی الأصح»؛[۳] «بر مرد واجب است پوشاندن عورتین خود در نماز، طواف و دیدگان مردم و مستحب است پوشاندن آن به هنگام خلوت و پوشش تمام بدن زن آزاد و خنثی واجب است مگر صورت و دستانش و روی پایش بنابر اصح»

خاطر نشان می شود تردید در باب نماز هم به این جهت است که روایات مربوط به نماز تنها «پوشاندن سر» مطرح شده به همین جهت شهید اول و برخی دیگر از فقها درباره پوشاندن گوش و موی سر هنگامی‌که از روسری و مقنعه بیرون می آید تردید کرده اند اما به هیچ وجه در وجوب پوشاندن مو از نامحرم اختلاف نظر وجود ندارد. و به عبارت دقیق‌تر پوشش سر در هنگام نماز واجب است، چنان‌که شستن سر در هنگام غسل واجب است. اما درباره موی بلند، اختلاف نظر است که آیا جزء سر به شمار می‌آید و یا حکم جداگانه دارد.

علامه حلی نیز می نویسد: «بإجماع علماء الأمصار، عدا أبا بکر بن عبد الرحمن بن هشام فإنه قال: کلّ شی‌ء من المرأه عوره حتی ظفرها، و هو مدفوع بالإجماع. و أما الکفان فکالوجه عند علمائنا أجمع- و به قال مالک، و الشافعی، و الأوزاعی، و أبو ثور… و قال احمد و داود: الکفان من العوره»؛[۴] «بنا بر اجماع دانشمندان شهر ها، حریم زن عبارت است از همه بدن او به جز چهره او، غیر از ابابکر بن عبدالرحمن بن هشام که گفته است: همه بدن زن، حتی ناخن های او، عورت است. و این سخن، به اجماع، مردود است. اما دو دست نیز از نظر همه علمای ما، مثل چهره است و فتوای مالک و شافعی و اوزاعی و ابوثور نیز همین است… ولی احمد و داود گفته اند: دو دست از عورت است.»

بنابراین از نگاه فقها، وجوب پوشش در برابر مردان نامحرم امری مسلم است.

شهید مطهری می نویسد: «در میان مسائل فقهی شاید کمتر مسئله ای این چنین پیدا شود که این گونه مورد اتفاق نظر، میان علمای اسلام، اعم از شیعه و سنی بوده باشد»[۵]

البته در این میان اختلافی وجود دارد که آیا پوشاندن وجه و کفین (دست ها و صورت) هم واجب است یا خیر؟ که با وجود اختلاف نظر در این مسئله، همه فقها اتفاق نظر دارند که اگر نامحرم به قصد لذت و ریبه (نگاهی که ترس فتنه و انحراف در آن باشد) به زن نگاه کند، پوشاندن وجه و کفین نیز واجب است و چنانچه در وجه و کفین آرایش های تند و تحریک کننده باشد، حتماً پوشاندن وجه و کفین نیز واجب است و بسیاری از فقها وجود هر گونه آرایش در وجه و کفین را موجب وجوبِ پوشش وجه و کفین می دانند.

پی نوشت ها

[۱] – ر.ک: مبسوط، ج ۴، ص ۱۶۰؛ سلسله الینابیع الفقهیه، ج ۱۹، ص ۵۸۴ و ۳۱۹؛ تذکره الفقهاء، ج ۲، ص۴۴۸؛ ایضاح النافع، ج۳، ص۶؛ شرایع الاسلام، ج۲، ص ۲۶۹٫

[۲] – اصفهانی، فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، ۱۱ جلد، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم – ایران، اول، ۱۴۱۶ ه‍ .ق، ج‌۳، ص ۲۳۴٫

[۳] – عاملی، شهید اول، محمد بن مکی، البیان، در یک جلد، محقق، قم – ایران، اول، ۱۴۱۲ ه‍ .ق، ص ۱۲۴٫

[۴] – حلّی، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تذکره الفقهاء (ط – الحدیثه)، ۱۴ جلد، مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام)، قم – ایران، اول، ۱۴۱۴ هـ.‍ق، ج‌۲، ص ۴۴۶٫

[۵] – مجموعه آثار، ج ۱۹، ص ۵۵۲٫