«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ * شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَ الْفُرْقانِ».[۱]

ماه مبارک رمضان تنها ماهی است که خدا در قرآن از آن نام برده است، خدا از هیچ ماه دیگری یاد نکرده، نام نبرده، ولی این نام در قرآن آمده است. خداوند عزیز در قرآن سه ویژگی برای ماه مبارک رمضان مطرح کرده است، یکی این است که خدا روزه‌ی ماه رمضان را بر امّت واجب کرده است. امام زین العابدین (علیه السّلام) در دعای ۴۴ صحیفه‌ی نوریّه‌ی سجّادیّه ماه رمضان را «شَهْرَ الْإِسْلَامِ»[۲] می‌گویند. عناوینی که حضرت سجّاد (علیه السّلام) برای ماه مبارک رمضان دارند «شَهْرَ الصِّیَامِ وَ شَهْرَ الْإِسْلَامِ وَ شَهْرَ الطَّهُورِ وَ شَهْرَ التَّمْحِیص وَ شَهْرَ الْقِیَامِ» است، این‌ها عناوین ماه مبارک رمضان است. روزه‌ای که در ماه مبارک رمضان واجب شده معلوم می‌شود بر امّت‌های قبل واجب نبوده است.

خدا فرموده: «کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ»،[۳] ولی روایت دارد روزه‌ی ماه رمضان در امّت‌های قبلی فقط بر انبیاء واجب بوده است. امّت پیغمبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) کنار همه‌ی انبیاء قرار گرفته‌اند. در یهود، در نصاری، الآن هم ماه رمضان ماه روزه نیست، این برای اسلام است، این ماه اسلام است. همه‌ی آحاد ما در ماه مبارک رمضان که مهمان خدا هستیم کنار انبیاء قرار گرفته‌ایم، سر یک سفره قرار گرفته‌ایم. این یکی از نکات برجسته است.

دوم نزول قرآن در ماه مبارک رمضان است. چرا خدای متعال روزه را واجب کرده است و نزول قرآن را هم در این ماه قرار داده است؟ روزه اخلاص می‌آورد، روزه طهارت می‌آورد، روزه انکسار می‌آورد، روزه نور باطن است، روزه ترک هوی است، روزه گسستن از تعلّقات و اعراض از چرب و شیرین دنیا است. وقتی دل با روزه تصفیه می‌شود، پاک می‌شود، پالایش می‌شود، حالا وقتی باران هدایت می‌بارد گل ایمان می‌روید، اخلاق در آن رشد می‌کند، نموّ پیدا می‌کند.

نکته‌ی سومی که در ماه مبارک رمضان از برکات این ماه عزیز است این است که در این سه ماه سه شب را خدای متعال از شب‌های ممتاز قرار داده تا بندگان خدا در این باریابی عمومی به محضر خدای متعال بتوانند بار پیدا کنند، حضور پیدا کنند. یکی لیله الرّغائب، شب جمعه‌ی اوّل ماه رجب است، دوم لیله البرات نیمه‌ی شعبان است، سوم لیله القدر ماه مبارک رمضان است. ولی هیچ‌کدام از این‌ها مثل لیله القدر نیست، «لَیْلَهُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ».[۴]

بنابراین اگر ماه مبارک رمضان روزه می‌گیریم، مراقبات خاصّی دارد که در هیچ ماهی این‌طور برنامه‌ریزی برای مراقبه نشده، ماه مبارک رمضان مراقبه منظور می‌شود، برای این است که اوّلاً انسان برای فیوضات قرآن کریم آمادگی داشته باشد، با تخلیه تحلیه‌ی قرآنی پیدا کند. ثانیاً مسئله‌ی درک برکات شب قدر است. شب قدر ظرفیّتی است که اگر انسان این آمادگی را پیدا نکند به فنای شب قدر نمی‌رسد. شب قدر شب پیغمبر (صلّی الله علیه و آله) است، شب تجلّی ولایت خدا است، شب باریابی همه‌ی عوالم به محضر امام زمان (ارواحنا فداه) است. ماه مبارک رمضان با این روزه‌های روز و قیام شب… امام سجّاد (علیه السّلام) می‌گویند: «شَهْرَ الْقِیَامِ» برای این‌که شب زنده‌داری است، نماز شب خواندن است، نمازهای متعدّدی در ماه مبارک رمضان وجود دارد. علاوه بر نوافل هزار رکعت نماز وارد شده است.

شهر ممحّض شدن برای قیام عبادت، قیام برای تهجّد، استغفار و ناله‌های سحر. مناجات‌های عجیبی در ماه مبارک رمضان وجود دارد، هم از امام سجّاد (علیه السّلام)، هم از امام باقر (علیه السّلام) و هم از امام صادق (علیه السّلام)، برای سحرهای ماه مبارک رمضان اکسیر اعظم هستند و دل را آب می‌کنند، حجاب‌ها را برطرف می‌کنند، انسان می‌تواند تجلّی اعظم خدا را که قرآن کریم است با تلاوت آیات و تدبّر در آیات لمس کند و هم از فیوضات شب قدر که استثنایی است استفاده کند.

در مجموع ماه مبارک رمضان گویا زمان نیست، فرا زمانی است، قطعه‌ای از بهشت است، کسی آمادگی داشته باشد از زمان عبور می‌کند.

[۱]– سوره‌ی بقره، آیه ۱۸۵٫

[۲]– الصحیفه السّجّادیّه، ص ۱۸۶٫

[۳]– سوره‌ی بقره، آیه ۱۸۳٫

[۴]– سوره‌ی قدر، آیه ۳٫