کیفیت عطش و تشنگى در کربلا چگونه بوده است؟
از گزارش‌هاى معتبر تاریخى، چنین به دست مى‌آید که سه روز قبل از شهادت امام حسین (علیه‌السلام) (در روز هفتم محرّم) دستورى از عبیداللّه بن زیاد از این قرار به عمر بن سعد ابلاغ شد که: «بین حسین و آب فاصله انداز و مگذار که قطره‌اى از آن بنوشند» و این عمل را نوعى انتقام در مقابل بستن آب بر عثمان تلقى کرد!![۱]
ابن سعد به مجرد دریافت این دستور، عمرو بن حجاج را با پانصد سوار، مأمور مراقبت از شریعه فرات به منظور جلوگیرى از دسترسى امام (علیه‌السلام) و یارانش به آب کرد.[۲] در این دو سه روز امام (علیه‌السلام) و یارانش از طرق مختلف سعى در دسترسى به آب داشتند؛ زیرا تحمل تشنگى در آن بیابان سوزان ـ به ویژه با آن کاروان مشتمل بر زنان و کودکان ـ بسیار طاقت فرسا بود.
در برخى از گزارش‌ها چنین آمده است: امام حسین (علیه‌السلام) در محدوده اردوگاه خود اقدام به حفر چاه‌هایى کرده بود؛ اما وقتى گزارش آن به ابن زیاد رسید و او دستور شدّت عمل بیشتر و ممانعت از حفر چاه را به ابن سعد ابلاغ کرد.[۳]
همچنین گزارشى از حمله شبانه حضرت عباس (علیه‌السلام) به همراه سى سوار و بیست پیاده به پرچمدارى نافع بن هلال به فرات در منابع معتبر نقل شده است. آنان پس از درگیرى با گروه عمرو بن حجاج، موفق به پر کردن بیست مشک آب مى‌شوند.[۴]
زمان دقیق این گزارش نقل نشده است؛ اما در آن عبارت «ولمّا اشتد على الحسین و اصحابه العطش» (چون تشنگى بر حسین و یارانش فشار آورد) آمده است.
برخى از گزارش‌ها حکایت از ریختن آب از سوى امام (علیه‌السلام) بر چهره خواهرش زینب (علیهاالسلام) در روز عاشورا دارد؛ زیرا وقتى او اَشعار آن حضرت مبنى بر نزدیک بودن شهادتش را شنید، از حال رفته بود.[۵]
این گزارش اجمالاً دلالت بر وجود آب در شب عاشورا مى‌کند؛ علامه مجلسى در بحارالانوار مسأله عدم مضیقه آب را در صبح روز عاشورا ـ حتى براى آشامیدن ـ با صراحت بیشترى مطرح مى‌کند. در این گزارش چنین آمده است:
«ثم قال لاصحابه: قوموا فاشربوا من الماء یکن آخر زادکم و توضؤوا و اغتسلوا و اغسلوا ثیابکم لتکون اکفانکم ثم صَلّى بهم الفجر»؛[۶] «سپس امام (علیه‌السلام) به اصحاب خود فرمود: برخیزید و آب بنوشید که آخرین آذوقه شما از دنیا است و وضو بگیرید و غسل کنید و لباس‌هاى خود را با آن بشویید تا کفن‌هاى شما باشد. آن‌گاه امام (علیه‌السلام) نماز صبح را با آنان به جماعت خواند».
از عبارت «یکن آخر زادکم» و نیز از گزارش‌هاى مربوط به روز عاشورا چنین استفاده مى‌شود که پس از اتمام این ذخیره آبى، دیگر دسترسى به آب میسّر نشد و امام (علیه‌السلام) و یاران و خاندانش در آن گرماى طاقت فرساى کربلا تا هنگام شهادت، علاوه بر مبارزه سنگین با دشمن با تشنگى شدید نیز دست به گریبان بودند.
علامه مجلسى رحمه‌الله در ادامه گزارش خود سخن از ریشخند یکى از لشکریان عمر بن سعد به نام تمیم بن حصین خزارى به میان آورده که مى‌گوید:
«اى حسین، و اى یاران حسین! آیا به آب فرات نمى‌نگرید که چگونه همانند شکم مار مى‌درخشد؛ به خداوند سوگند از آن قطره‌اى نخواهید آشامید تا آنکه مرگ را دریابید!»[۷]
حرّ نیز در روز عاشورا و در هنگام نصیحت به کوفیان، آنان را به جهت ممانعت از دسترسى امام (علیه‌السلام) و یارانش به آب فرات توبیخ کرده است.[۸]
همچنین گزارش تلاش امام (علیه‌السلام) براى به دست آوردن آب و ممانعت شمر از آن و ریشخند او به آن حضرت و نفرین امام (علیه‌السلام) بر او در برخى از منابع آمده است.[۹]
علامه مجلسى رحمه‌الله روایتى را نقل مى‌کند که مضمون آن درخواست عباس براى مبارزه و مأمور شدن او از طرف امام (علیه‌السلام) به منظور آوردن آب براى اطفال و کودکان حرم مى‌باشد. همان‌گونه که مشهور است، عباس (علیه‌السلام) موفق به آورن آب نشد و در راه بازگشت به شهادت رسید.[۱۰]
نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها
نویسنده:گروه مؤلفان
[۱] – بلاذرى، ج ۳، ص ۱۸۰٫
[۲] – همان‌ها.
[۳] – الفتوح، ج ۵، ص ۹۱: «… فقد بلغنى ان الحسین یشرب الماء هو و اولاده و قد حفروا الآبار و نصبوا الاعلام فانظر اذا ورود علیک کتابى هذا فامنعهم من حفر الآبار ما استطعت و ضیق علیهم و لا تدعهم یشربوا من ماء الفرات قطره واحده».
[۴] – وقعه الطف، ص ۱۵۲٫
[۵] – تاریخ یعقوبى، ج ۲، ص ۲۴۴؛ وقعه الطف، ص ۲۰۱؛ لهوف، ص ۱۰۴٫
[۶] – بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۳۱۷٫
[۷] – بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۳۱۷٫
[۸] – انساب الاشراف، ج ۳، ص ۱۸۹؛ الارشاد، ص ۴۵۳٫
[۹] – ابوالفرج اصفهانى، مقاتل الطالبیین، ص ۸۶؛ به نقل از: بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۵۱٫
[۱۰] – بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۴۱ و ۴۲٫
پاسخ دهید