با توجه به مفهوم گسترده شفاعت، تمام اسباب و علّت هاى مادى و معنوى، شفیعان درگاه الهى اند؛ چون واسطه فیض خداوند به مخلوقات  هستند.

امّا در خصوص شفاعت مغفرت (شفاعتى که نتیجه آن آمرزش گناهان است)، شفیعان درگاه الهى عبارت اند از:

۱ – توبه

قرآن کریم مى فرماید: «وَ هُوَ الَّذِى یَقْبَلُ التَّوْبَهَ عَنْ عِبادِهِ وَ یَعْفُوا عَنِ السَّیِّئاتِ»؛[۱] «و او است آن که توبه را از بندگان خود مى پذیرد و از گناهان مى گذرد». در آیات متعددى از قرآن کریم، نقش توبه و استغفار در آمرزش و بخشش گناهان، بیان شده است.[۲]

بنابراین توبه از اسباب و علل رسیدن فیض مغفرت و بخشش الهى به بنده گنه کار و از شفیعان درگاه الهى است. از آنجا که اثر توبه علاوه بر آخرت، در همین دنیا ظاهر شده و قبل از مرگ، سبب آمرزش گناهان مى شود، در روایات از آن به عنوان بهترین شفیع نام برده شده است.

امام على (علیه السّلام)  فرمود: «لا شفیع انجح من التوبه»؛[۳] «هیچ شفیعى بهتر و کارآمدتر از توبه نیست»؛ چون در همین دنیا اثر مى کند و مکافات کار انسان، به قبر و قیامت کشیده نمى شود.

۲ – ایمان و عمل صالح

قرآن کریم مى فرماید: «وَعَدَ اللّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لَهُمْ مَغْفِرَهٌ وَ أَجْرٌ عَظِیمٌ»؛[۴] «خداوند کسانى را که ایمان آورده و کارهاى شایسته کرده اند،  به آمرزش و پاداشى بزرگ وعده داده است». در آیات متعددى ایمان و عمل صالح، به عنوان سبب مغفرت و آمرزش دانسته شده است.[۵]

در روایات نیز از مصادیق عمل صالح ـ چون، روزه، اداى امانت، صداقت و راست گویى ـ به عنوان شفیعان درگاه الهى یاد شده است.[۶]

۳ – قرآن کریم

کسانى که در دنیا قرآن را دستور زندگى خود قرار داده و به آن عمل کرده اند، در روز رستاخیز از شفاعت آن بهره مند خواهند شد.[۷]

امام على (علیه السّلام)  مى فرماید: «در روز قیامت، قرآن براى هر کس شفاعت کند، پذیرفته مى شود».[۸]

۴ – اولیاى الهى

بر اساس روایاتى از شیعه و اهل سنت، ملائکه، انبیا، اوصیاى پیامبران و امامان معصوم، عالمان و دانشمندان دینى، شهیدان و مؤمنان، در روز قیامت، شفیعان درگاه الهى اند.

در این قسمت به ذکر چند نمونه از روایات بسنده مى کنیم:

رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) : «سه گروه نزد خداوند شفاعت مى کنند و شفاعت آنها پذیرفته مى شود: پیامبران، عالمان و شهیدان».[۹]

و نیز: «در روز قیامت، من شفاعت مى کنم و شفاعتم پذیرفته مى شود و على شفاعت مى کند و شفاعتش پذیرفته مى شود و اهل بیتم شفاعت مى کنند و شفاعت شان پذیرفته مى شود».[۱۰]

امام صادق (علیه السّلام) : «به خدا سوگند! ما در حق شیعیان گنه کارمان شفاعت مى کنیم».[۱۱]

و نیز: «در روز قیامت … به عابد گفته مى شود: به بهشت برو و به عالم گفته مى شود: بایست و به سبب آنکه مردم را تربیت و ادب نیکو آموختى، براى آنان شفاعت کن».[۱۲]

دفتر نشر معارف/مؤلفان:محمدرضا کاشفی و سیّد محمد کاظم روحانی

[۱] – شورى ۴۲، آیه ۲۵٫

[۲] – مائده ۵، آیه ۳۹؛ فرقان (۲۵)، آیه ۷۱؛ تحریم (۶۶)، آیه ۸؛ توبه (۹)، آیه ۱۰۴؛ نساء (۴)، آیه ۱۱۰؛ انفال (۸)، آیه ۳۳؛ مائده (۵)، آیه ۷۴٫

[۳] – بحارالانوار، ج ۸، ص ۵۸، ح ۷۵٫

[۴] – مائده ۵، آیه ۹٫

[۵] – حج ۲۲، آیه ۵۰؛ سبأ (۳۴)، آیه ۴؛ فاطر (۳۵)، آیه ۷؛ فتح (۴۸)، آیه ۲۹؛ هود (۱۱)، آیه ۱۱؛ یس(۳۶)، آیه ۱۱٫

[۶] – میزان الحکمه، ج ۴، ص ۱۴۷۵، احادیث ۹۵۰۸ و ۹۵۱۱ و ۹۵۱۳؛ مسند احمد بن حنبل، ج ۲، ص  ۲۵۶٫

[۷] – سنن ترمذى، ج ۴، ص ۴۱۴، ح ۲۹۱۴؛ مسند ابن حنبل، ج ۸، ص ۲۷۳؛ سنن ابن ماجه، ج ۱، ص  ۷۸٫

[۸] – نهج البلاغه، خطبه ۱۷۶٫

[۹] – میزان الحکمه، ج ۴، ص ۱۴۷۴؛ ج ۶، ص ۲۷۹۴، ح ۹۵۰۲٫

[۱۰] – همان، ج ۴، ص ۱۴۷۵، ح ۹۵۰۵٫

[۱۱] – بحار الانوار، ج ۸، ص ۳۷، ح ۱۵٫

[۱۲] – همان، ص ۵۶٫